|
انواع حشر
انواع حشر
حشر به معنای جمع کردن و گرد آوردن است و انسانها به هنگام برپایی قیامت بر دو دسته خواهند بود: گروه اول، کسانی هستند که مرده اند و در قبرهایشان بسر می برند، و دسته ی دوم زندگانی هستند که قیامت بر آنان برپا می شود و با دمیدن اول در صور می میرند.
و مسلماً قیامت بر بدترین انسانها برپا می شود؛ زیرا قبل از برپایی قیامت، الله تعالی باد پاکیزه‌ای را می فرستد که در اثر آن جان مؤمنان گرفته می شود و آن گاه حشر انسان‌های زنده آغاز می گردد.
در قرآن و احادیث، کیفیت حشر و گردآوری آنها با تفصیل بیان شده است و پروردگار هیچ راهی را برای گمان و تخمین بندگان نگذاشته است.
بنابراین، حشر بر دو نوع است:
نوع اول: حشر زندگان
این نوع، حشر زندگان است که از همه ی دنیا به سرزمین محشر، یعنی شام گردآوری می شوند که آتشی که از «قعرة العدن» آنها را سوق می‌دهد و به سمت شام می برد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "تا زمانی که هفت نشانه ی بزرگ از نشانه های قیامت ظاهر نشود، قیامت برپا نمی شود، ... و آتشی که از «قعرة العدن» بیرون می‌آید و مردم را به سمت محشر گرد می‌آورد و هر جا که آنان شب یا روز بخوابند، در آنجا توقف می کند و منتظر می ماند"[1][2].
و نیز رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "نخستین علامت قیامت، آتشی است که مردم را از سمت مشرق به سمت مغرب سوق می دهد"[3].
و نیز رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "شما سواره و پیاده محشور می شوید و به این سمت – و با دستش به سوی شام اشاره فرمود - بر چهره‌‌هایتان کشانده می شوید"[4].
منظور این است که این آتش مردم را از اطراف و اکناف گیتی در یک جا و در سرزمین شام گرد می‌آورد، و آن گاه صور اول دمیده می شود که در نتیجه ی آن انسانها می میرند.
آخرین افرادی که حشر می شوند
وقتی این آتش به سمت مردم می‌آید و آنان را سوق می‌دهد، طبق معمول خودشان، مشغول امور زندگی و کار و بارشان هستند که ناگهان این آتش به سراغشان می‌آید. رسول الله صلی الله علیه و سلم از آخرین افرادی که حشرآنان انجام می پذیرد، خبر داده و می فرمایند: "و آخرین کسانی که حشر می شوند دو چوپان از طایفه مزینه خواهند بود که با گوسفندانشان به سوی مدینه می روند و گوسفندانشان را فریاد می زنند ولی آنها را وحشی می بینند، و هنگامی که به ثنیة الوداع می رسند، به چهره، بر زمین می افتند و بیهوش می شوند»[5]،[6].
بنابراین، رسول الله صلی الله علیه و سلم توضیح دادند که این دو چوپان مشغول چرای گوسفندان هستند و آنها را فریاد می زنند، ولی متوجه می شوند که آنها وحشی شده اند و از صاحبشان فرار می کنند در حالی که قبلا با آنان مانوس بودند و به حرفشان گوش می دادند. لذا این دو چوپان به سمت شمال و شام می روند و از کنار مدینه ی منوره عبور می کنند و وقتی به ثنیۀ والوداع[7] می رسند، بر زمین افتاده و بیهوش می شوند.
این نوع اول از حشر بود که زندگان محشور گشته و به سمت محشر سوق داده می شوند، اما مردگانی که در قبورشان بسر می برند، آنان نوع دیگری از حشر دارند.
نوع دوم، حشر مردگان
پس از آن که در صور اول دمیده می شود، و مدت زمانی به مقدار چهل می گذرد، آن گاه الله بارانی را از زیر عرش فرود می‌آورد، در اثر آن اجساد بندگان که در اطراف و گوشه های دنیا در زمین دفن هستند، می رویند.
و آن گاه که رشد اجساد آنان کامل می گردد، در صور دوم دمیده می شود، آن وقت مردگان از قبرهایشان بیرون می‌آیند، و به سرزمین محشر سوق داده می شوند تا با زندگانی که با صور اول مرده‌اند، ملاقات کنند.
کیفیت حشر مخلوقات
همه ی موجودات، اعم از انسانها، حیوانات، پرندگان، آبزیان، بزرگ و کوچک، مسمان و کافر، همگی محشور شده و برای روزی که در آن تردیدی نیست، گردآوری می شوند.
الله تعالی می فرماید: ﴿ ذَٰلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ)[هود: 103]. «آن روزی که مردمان را در آن (برای حساب و کتاب) گرد می‌آورند، و روزی است که (از سوی مردمان و فرشتگان و پریان) مشاهده می گردد».
و نیز می فرماید: ﴿قُلۡ إِنَّ ٱلۡأَوَّلِينَ وَٱلۡأٓخِرِينَ٤٩ لَمَجۡمُوعُونَ إِلَىٰ مِيقَٰتِ يَوۡمٖ مَّعۡلُومٖ﴾ [الواقعة: 49-50].«بگو: پیشینیان و گذشتگان، و پسینیان و آیندگان * قطعاً جملگی در وعده گاه روز معیّن (رستاخیز) گرد آورده می شوند».
و الله عزوجل ذات بزرگ و با عظمتی است و چیزی او را ناتوان نمی کند، و هر کجا بندگان بمیرند و نابود شود، الله عزوجل می تواند آنان را گرد آورد. چنان که می فرماید: ﴿أَيۡنَ مَا تَكُونُواْ يَأۡتِ بِكُمُ ٱللَّهُ جَمِيعًاۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖقَدِيرٞ﴾ [البقرة: 148]. «هر جا که باشید الله همگی شما را گرد می‌آورد (و به حساب همگان رسیدگی می کند). الله بر همه چیزی توانا است».
الله متعال انواع حشر را توضیح داده است که برخی از آنان عبارتند از:
محشور ساختن همه ی مخلوقات: الله متعال می فرماید: ﴿وَحَشَرۡنَٰهُمۡ فَلَمۡ نُغَادِرۡ مِنۡهُمۡ أَحَدٗا﴾ [الکهف: 47]. «و همگان را (برای حساب و کتاب) گرد می آوریم و کسی از ایشان را فرو نمی گذاریم».
محشور ساختن حیوانات و وحوش: االله متعال می فرماید: ﴿وَإِذَا ٱلۡوُحُوشُ حُشِرَتۡ﴾ [التکویر: 5]. «و هنگامی که ددان و جانداران گرد آورده می‌شوند».
محشور شدن مجرمان و جنایت کاران: نافرمانانی که انواع گناه و جنایت را مرتکب شده‌اند، چه آن گناهشان به حد کفر رسیده باشد، یا خیر، اما در هر صورت حشرشان سخت و دشوار خواهد بود و از هول آن صحنه چشمانشان کبود ونیلگون خواهد بود. الله تعالی می فرماید: ﴿وَنَحۡشُرُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ يَوۡمَئِذٖزُرۡقٗا﴾ [طه: 102]. «و گنهکاران را کبودرنگ در آن روز (در گسترۀ رستاخیز) گرد می‌آوریم».
حشر ستمگران و امثال آنان: چنان که در آن روز زناکاران با زناکاران، و رباخواران با هم نوعان خودشان و... محشور خواهند شد، الله عزوجل در این مورد می فرماید: ﴿ٱحۡشُرُواْ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ وَأَزۡوَٰجَهُمۡ وَمَا كَانُواْ يَعۡبُدُونَ*مِن دُونِ ٱللَّهِ فَٱهۡدُوهُمۡ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡجَحِيمِ﴾ [الصافات: 22-23].«(ای فرشتگان من!) کسانی را که به خود ستم کرده‌اند، به هم کیشانشان، و به همراه آنچه غیر از الله می پرستیده‌اند، جمع آوری کنید. آن گاه آنان را به راه دوزخ راهنمایی کنید (تا بدان در آیند)».
آیا حیوانات هم محشور خواهند شد
پاسخ: آری، حیوانات نیز در روز قیامت، مانند سایر مخلوقات محشور می گردند. الله عزوجل می‌فرماید: ﴿ وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ﴾ [الأنعام: 38]. «و هیچ جنبنده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می کند وجود ندارد مگر این که گروه‌هایی همچون شمایند، هیچ چیز را فروگذار نکرده ایم، پس آنان در پیشگاه پروردگارشان جمع آورده می شوند».
و نیز پروردگار در مورد حشر حیوانات وحشی فرموده است: ﴿وَإِذَا ٱلۡوُحُوشُ حُشِرَتۡ﴾ [التکویر: 5]. «وهنگامي که جانوران وحشي گرده آورده شوند».
و نیز فرموده است:﴿ وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِنْ دَابَّةٍ ۚ وَهُوَ عَلَىٰ جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ﴾ [الشورى: 29]. «برخی از نشانه‌‌های (پی بردن به الله و قدرت) او، آفرینش آسمان‌ها و زمین و همه ی جنبندگانی است که در آن دو پدیدار و پراکنده کرده است، و او هر وقت که بخواهد می تواند آنها را گرد آورد».
لازم نیست که در گرد آوردن حیوانات، مانند انسانها، کیفر و پاداشی در کار باشد، یا وارد بهشت یا دوزخ شوند، بلکه حشر آنان صرفا جهت قصاص گرفتن از هم دیگر در میدان محشر خواهد بود، مانند این که گوسفند شاخ داری به گوسفند بی شاخ حمله کرده و به او ضربه زده است که قصاص می شود، و آن گاه به آنها گفته می شود: خاک شوید و آنان به خاک تبدیل می شوند.
رسول خداج می‌فرماید: "حق هر صاحب حقی به صورت کامل به آن داده می‌شود، تا جایی که قصاص گوسفند بی شاخ از گوسفند شاخ دار گرفته می شود" [8].
مراد از وحشت بزرگ تر (الفزع الاکبر) چیست؟
پاسخ: مراد مصیبتی است که بندگان به آن گرفتار می آیند، اما نیکوکاران مانند دیگران گرفتار آن مصیبت نخواهند بود؛ زیرا آنان آمادگی آن روز را گرفته اند و خود را برای دیدار الله اماده کرده اند.
چنان که الله تعالی می فرماید: ﴿إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا * فَوَقَاهُمُ اللَّـهُ شَرَّ ذَٰلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا *وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا)[الإنسان: 10-12]. «ما (از عذاب) پروردگارمان می ترسیم؛ از (عذاب) روز بس ترشرو و سخت اخمویی (که قیامت نام دارد). * به همین خاطر، پروردگار آنان را از شرّ و بلای آن روز محفوظ می دارد، و ایشان را به خرّمی و شادمانی می رساند. * و در برابر صبری که نموده‌اند، الله بهشت و جامه ی ابریشمین را پاداششان می کند».
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (الله تعالی فرموده است: سوگند به عزت و جلال من! هیچ گاه برای بنده ام، دو امنیت یا دو خوف و ترس را جمع نمی کنم. اگر او در دنیا از من در امان باشد، در روزی که بندگانم را گرد می آوردم، او را می ترسانم. و اگر او در دنیا از من بترسد، در روزی که بندگانم را گرد می آورم، او را در امن و امان قرار می دهم»[9].
[1]- این آتش از قعرۀ عدن بیرون می‌آید و شعله ور می‌شود و دامنۀ آن در زمین امتداد پیدا می کند، لذا مردم از دست آن فرار می‌کنند و به سمت شام می‌آیند، و چندین شبانه روز این آتش آنان را دنبال می کند و هر جا که آنان جهت استراحت و خوابیدن توقف نمایند، آن آتش نیز توقف می کند.
[4]- احمد، ترمی و حاکم با سند صحیح، مراد سرزمین شام است که بندگان به سوی آن گردآورده می‌شوند.
[5]- بخاری، مزینه یکی از قبایل عربی است که تاریخشان در جاهلیت و اسلام مشهور است و بسیاری از صحابه و تابعین و شعرا به این قبیله منتسب هستند.
[6]- مترجم محترم مختصر صحیح بخاری جمله: فَیجِدَانِهَا وَحْشًا، را ترجمه کرده‌اند: آن را پر از جانوران وحشی می‌بینند، در صورتی که دکتر عریفی می‌گویند: مراد از حدیث این است که گوسفندانشان به صورت وحشی در می‌آیند. مترجم.
[7]- ثنیه، به مکان مرتفع می‌گویند. مورخان در حقیقت این مکان اختلاف دارند؛ چون ثنیه در لغت راهی را می‌گوید که در کوه باشد و اماکن زیادی در مدینۀ منوره وجود دارد، چنان که یکی در جبل السلع وجود دارد و مسافرانی که از سمت خیبر، تبوک و شام به سوی مدینه می‌آیند، از آنجا رد می‌شوند و نیز کسانی که به سمت دانشگاه اسلامی مدینه و دانشکدۀ تربیت می‌روند، از آنجا می‌گذرند، و قابل تشخیص نیست جز ارتفاعات اندکی که در اطراف آن وجود دارد و امروزه که آن منطقه آسفالت شده، خیلی کم برای مردم واضح می‌گردد؛ چون زمین مسطح شده است؛اما در عین حال آن منطقه برای مردم مدینه به ثنیۀ الوداع مشهور است، هر چند که دیگران آن را با این نام نمی‌شناسند.
[8]- صحیح مسلم (4/ 1997).
[9]- مسند الشامیین (462)، الصحیحة (742)، صحیح الجامع (4332). این حدیث صحیح لغیره است.
|
.gif){kind=small}
