|
علی رضی الله عنه: امّت حق دارد مراقب حكام باشند
بسم الله الرحمن الرحیم
امّت اسلامی حق دارد كه مراقب اعمال حاكمان باشد و آنها را أمر به معروف و نهي از منكر كنند، خداوند متعال می‌فرمايد:
« وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (آل عمران/104).
بايد از ميان شما گروهي باشند كه (تربيت لازم را ببينند و قرآن و سنّت و احكام شريعت را بياموزند و مردمان را) دعوت به نيكي كنند و امر به معروف و نهي از منكر نمايند و آنان خود رستگارند.
اولين چيزي كه بعد از خليفه شدن گفت این بود.... اين مسئوليّت (رهبري) شما مسئله‌اي است كه هيچ كس در آن حقي ندارد جز همان كسي كه خودتان به رهبري انتخاب كنيد. امّا من هم مسئوليتي جز (رهبري) شما ندارم.[1]
اين مشابه همان سختي است كه ابوبكر بعد از به خلافت رسيدن گفت: آنجا كه فرمود: اگر كارم درست بود و به خوبي مسئوليتم را انجام دادم مرا ياري دهيد و اگر مسئوليتم را به خوبي انجام ندادم، مرا راهنمايي و اصلاح كنيد[2].
عمر بعد از اينكه مسئوليت خلافت را به عهده گرفت و انتخاب شد گفت: محبوبترين مردم براي من كساني هستند كه عيب‌هايم را به من تذكر دهند[3] و گفت: من بيم آن دارم كه اشتباه كنم و به خاطر هيبتم كسي به من تذكر ندهد.[4]
عثمان پس از اين كه به خلافت برگزيده شد گفت: اگر در قرآن حكمي يافتيد كه بر مبناي آن بايد پاي من خليفه را به زنجير می‌كرديد، پاهايم را به زنجير كنيد.[5]
آري در زمان خلفاي راشدين، مسلمانان به اتفاق بر اعمال و كارهاي حاكمان و خلفا نظارت داشتند و آنها را امر و نهي می‌كردند و بر اين مسئله اجماع كرده‌اند و اجماع صحابه اعم از حاكمان و عموم مردم در دوران خلافت راشدين فقط‌يك مفهوم و معنا داشت كه همان فهم صحيح قرآن و راه درست عمل به سنّت بوده است. چون اصحاب بزرگوار در دوران نزول قرآن همراه و همگام رسول خدا صلی الله علیه وسلم زندگي كرده‌اند و تربيت‌يافته بودند. لذا آنان آگاه‌ترين افراد به روح دين و اهداف و مقاصد و شريعت اسلام بوده‌اند و از هر كسي ديگر بر شناخت و تشخيص حق از باطل تواناتر بودند، بنابراين بعيد و حتي محال به نظر می‌رسد كه بر باطل اجماع كرده باشند و دليل اين مدعا حديث پيامبر است كه می‌فرمايد: «انَّ امَّتي لاتجمع علي ضلالة »[6]: (امت من بر گمراهي اجماع نخواهد كرد.) به همين دليل می‌گوييم كه‌اجماع آنان (صحابه) معتبر است و از مراجع قوانين اسلامی‌به شمار می‌رود. گاهي اجماع امّت بر فهم نصي از نصوص است و نيز جايز است بر مسأله قياسي اجماع كنند و در آن صورت حجّت واقع گردد.[7]
اميرمؤمنان علی رضی الله عنه در دوران خلافتش مسلمانان را به امر به معروف و نهي از منكر تشويق می‌كرد. روزي در‌يكي از سخنرانيهايش پس از حمد و ثناي خداوند گفت: اي مردم! علت نابودي امتهاي پيشين اين بوده است كه بي پروا مرتكب انواع گناهان می‌شدند و عابدان و علمايشان آنها را امر به معروف و نهي از منكرنمی‌كردند، به همين علّت به دام عذابهاي الهي گرفتار شدند، لذا قبل از آنكه همانند آنها به عذابهاي الهي گرفتار شويد، أمر به معروف ونهي از منكر كنيد و بدانيد كه‌امر به معروف و نهي از منكر موجب می‌شود رزق و روزي كسي قطع نشود و به مرگ زود هنگام مبتلا نشويد.
وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله و اصحابه الی یوم الدین
منبع: کتاب علی ابن ابیطالب رضی الله عنه ، تالیف: محمد علی صلابی
سایت عصر اسلام
IslamAge.Com
-----------------------------------------------------------
[1]- تاريخ طبري 5/449-457.
[2]- البدایة و النهایة6-305.
[3]- الشيخان ابوبكر و عمر من رواية البلاذري /231
[4]- همان 231 و نظام الحكم في عهد الخلفاء الراشدين /189.
[5]- مسند احمد، الموسوعة الحديثية ش/524.
[6]- سنن ابن ماجه 2/264 ش/4014.
[7]- روضة الناضر و جنة المناظر 1/385. |
.gif){kind=small}
