|
حشر
حشر
حشر، کلمه‌ای کوچک است، اما معانی بزرگی را در خود جای داده و به کثرت در قرآن و احادیث تکرار شده است.
بنابراین،
حشر یعنی چه؟
مردم چگونه و کجا حشر می شوند؟
سرزمین محشر کجاست؟
انواع و اصناف مردم در محشر چگونه خواهد بود؟
درآمد
حشر به معنای گرد آوردن اشیای متفرق و قرار دادن آنها در یک جاست.
و حشر قیامت به معنای جمع آوری مخلوقات در یک مکان برای محاسبه و داوری در میان آنان است.
الله روز قیامت را «یوم الجمع» نامیده است. زیرا پروردگار همۀ بندگان را در آن روز گرد می‌آورد. چنان که می فرماید:﴿ ذَٰلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ﴾ [هود: 103]. «آن روزی که مردمان را در آن (برای حساب و کتاب) گرد می‌آورند، و روزی است که مشاهده می گردد».
الله همگی موجودات، و اولین و آخرین آنها را گرد می‌آورد، چنان که می فرماید: ﴿قُلۡ إِنَّ ٱلۡأَوَّلِينَ وَٱلۡأٓخِرِينَ٤٩ لَمَجۡمُوعُونَ إِلَىٰ مِيقَٰتِ يَوۡمٖ مَّعۡلُومٖ٥٠﴾ [الواقعة: 49-50]. «بگو: پیشینیان و گذشتگان، و پسینیان و آیندگان* قطعاً جملگی در وعده گاه روز معیّن (رستاخیز) گرد آورده می شوند».
و هیچ چیزی الله تعالی را عاجز و ناتوان نمی گرداند، هر جا که بندگان بمیرند و از بین بروند، پروردگار آنان را از اطراف فضا، تاریکی‌‌های آب، اعماق زمین، شکم پرندگان، حیوانات و ماهیان گرد می آورد و همه ی این موارد برای الله یکسان است. چنان که می‌فرماید: ﴿أَيۡنَ مَا تَكُونُواْ يَأۡتِ بِكُمُ ٱللَّهُ جَمِيعًاۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖقَدِيرٞ﴾ [البقرة: 148]. «هر جا که باشید الله همگی شما را گرد می آورد (و به حساب همگان رسیدگی می کند). الله بر همه چیز تواناست».
علم الله تعالی، همه جا را فرا گرفته است و هیچ کسی را فراموش نمی کند، چنان که می فرماید: ﴿إِن كُلُّ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ إِلَّآ ءَاتِي ٱلرَّحۡمَٰنِ عَبۡدٗا٩٣ لَّقَدۡ أَحۡصَىٰهُمۡ وَعَدَّهُمۡ عَدّٗا٩٤ وَكُلُّهُمۡ ءَاتِيهِ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ فَرۡدًا٩٥﴾ [مریم: 93-95]. «تمام کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند، بندۀ الله مهربان (و فرمانبردار یزدان) می باشند * او همۀ آنان را سرشماری کرده است، و دقیقاً تعدادشان را می داند * و همۀ آنان روز رستاخیز تک و تنها در محضر او حاضر می شوند».
آری، الله عزوجل مخلوقات را سرشماری کرده است، نر و ماده، بزرگ و کوچک آنان را می داند، کردار، گفتار و نَفَس های آنان را شمار کرده و همگی در تحت قهر و سلطۀ او قرار دارند و هر کدام به تنهایی به بارگاه الله حاضر می گردد و هر طور که بخواهد در میان مخلوقاتش حکم و داوردی می کند. چنان که می‌فرماید: ﴿وَحَشَرۡنَٰهُمۡ فَلَمۡ نُغَادِرۡ مِنۡهُمۡ أَحَدٗا﴾ [الکهف: 47]. «و همگان را (برای حساب و کتاب) گرد می آوریم و کسی از ایشان را فرو نمی گذاریم».
هرگاه رستاخیز برپا شود، الله همۀ مخلوقات را در یک مکان محشور می گرداند.
دلایل حشر
در جاهای متعدد قرآن کریم آیاتی وجود دارد که حشر را به اثبات می رسانند، ما در اینجا چند مورد را ذکر می کنیم:
﴿وَحَشَرۡنَٰهُمۡ فَلَمۡ نُغَادِرۡ مِنۡهُمۡ أَحَدٗا﴾ [الکهف: 47]. «و همگان را (برای حساب و کتاب) گرد می آوریم و کسی از ایشان را فرو نمی گذاریم».
﴿قُلۡ إِنَّ ٱلۡأَوَّلِينَ وَٱلۡأٓخِرِينَ٤٩ لَمَجۡمُوعُونَ إِلَىٰ مِيقَٰتِ يَوۡمٖ مَّعۡلُومٖ٥٠﴾ [الواقعة: 49-50].
«بگو: پیشینیان و گذشتگان، و پسینیان و آیندگان* قطعاً جملگی در وعده گاه روز معیّن (رستاخیز) گرد آورده می‌شوند».
﴿وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَجَمَعۡنَٰهُمۡ جَمۡعٗا﴾ [الکهف: 99]. «ودر صور دمیده می شود، و ما ایشان را به گونۀ شگفتی (برای حساب و کتاب در یکجا) گرد می آوریم».
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: «يَجْمَعُ اللَّهُ النَّاسَ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ، يُسْمِعُهُمُ الدَّاعِي وَيَنْفُذُهُمُ الْبَصَرُ»،[1] «الله، اولین و آخرینِ انسانها را در یک میدان، جمع می‌کند طوری که صدا به همۀ آنها می رسد و چشم، همۀ آنها را می بیند».
صفت سرزمین محشر
مخلوقات، در روز قیامت در سرزمینی سفید و صاف گرد آورده می‌شوند.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود:«يُحْشَرُ النَّاسُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى أَرْضٍ بَيْضَاءَ عَفْرَاءَ، كَقُرْصَةِ نَقِيٍّ، لَيْسَ فِيهَا مَعْلَمٌ لأَحَدٍ»[2] «روز قیامت، مردم روی زمینی کاملا سفیدکه مانند نان آردِ بدون سبوس است، حشر خواهند شد. در آن زمین، هیچ کس، خط و نشانی ندارد».
محل سرزمین محشر
سرزمین محشر در شام خواهد بود، زیرا رسول الله صلی الله علیه و سلم به سمت شام اشاره نموده و فرمود: «به این سمت، سواره و پیاده و در حالت کشیده شده به صورت‌هایتان به این سمت محشور می گردید، در روز قیامت دهانتان بسته می شود و هفتاد امت خواهید بود، و شما بهترین و گرامی‌ترین آنها قرار خواهید گرفت، و اولین چیزی که زبان می گشاید و سخن می‌گوید، ران پا خواهد بود»[3].
مقدار زمان روز قیامت
در روز قیامت بین مخلوقات داوری شده و حقایق برملا خواهد شد و در میان خصومت‌ها و دادخواهی‌‌های بندگان قضاوت خواهد شد. آن روز، روزی بسیار طولانی، یعنی پنجاه هزار سال خواهد بود. چنان که الله تعالی فرموده است: ﴿تَعۡرُجُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَٱلرُّوحُ إِلَيۡهِ فِي يَوۡمٖ كَانَ مِقۡدَارُهُۥ خَمۡسِينَ أَلۡفَ سَنَةٖ﴾ [المعارج: 4].«فرشتگان و جبرئیل به سوی او (پر می کشند و) بالا می روند و در مدّتی که پنجاه هزار سال (معمولی برای انسانها) طول می کشد».
در آن روز مردم همچنان در ترس و اضطراب بسر می برند، جز کسی که الله بر او رحم نموده و در امانش قرار دهد.
در اثر طول مدت آن روز، مردم مدت زمانی را که در دنیا زیسته اند، از یاد می برند، زیرا هیچ چیزی با مقدار آن روز برابری نمی کند، از این رو مردم گمان می برند که به نسبت طول روز قیامت و هول و هراس آن، جز یک ساعت از روز، در دنیا درنگ نکرده‌اند.
چنان که الله می فرماید: ﴿وَيَوۡمَ يَحۡشُرُهُمۡ كَأَن لَّمۡ يَلۡبَثُوٓاْ إِلَّا سَاعَةٗ مِّنَ ٱلنَّهَارِ يَتَعَارَفُونَ بَيۡنَهُمۡۚ قَدۡ خَسِرَ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِلِقَآءِ ٱللَّهِ وَمَا كَانُواْ مُهۡتَدِينَ﴾ [یونس: 45]. «روزی که آنان را گرد می‌آورد، انگار جز ساعتی از روز نمانده‌اند که با همدیگر آشنا شوند به راستی کسانی زیان بارند که رویارویی با الله را تکذیب کرده‌اند و راهیاب نبوده‌اند».
و نیز می فرماید: ﴿وَيَوۡمَ تَقُومُ ٱلسَّاعَةُ يُقۡسِمُ ٱلۡمُجۡرِمُونَ مَا لَبِثُواْ غَيۡرَ سَاعَةٖۚ كَذَٰلِكَ كَانُواْيُؤۡفَكُونَ﴾ [الروم: 55]. «روزی که قیامت برپا می شود، گناهکاران سوگند یاد می کنند که جز ساعتی در (دنیا و جهان برزخ) ماندگار نبوده‌اند! این چنین آنان (در دنیا توسّط شیاطین) بازداشته شده‌اند»!.
در آن صحنه، هیچ کس به دیگری توجه نمی کند، بلکه هر کس در فکر نجات خودش هست، انسان از برادر، مادر و پدر، زن و فرزندان و قبیله ای که خود را به آن نسبت می داد، و از همۀ اهل زمین می گریزد، تا نجات یابد، اما کسی نیست که او را نجات دهد!.
وای بر هول و هراس آن روز، دوست، دوستش را از یاد می برد، و مادر، فرزند و زن حامله، بارش را فراموش می کند!.
چنان که الله می فرماید: ﴿يَوۡمَ يَفِرُّ ٱلۡمَرۡءُ مِنۡ أَخِيهِ٣٤ وَأُمِّهِۦ وَأَبِيهِ٣٥ وَصَٰحِبَتِهِۦ وَبَنِيهِ٣٦ لِكُلِّ ٱمۡرِيٕٖ مِّنۡهُمۡ يَوۡمَئِذٖ شَأۡنٞ يُغۡنِيهِ٣٧﴾ [عبس: 34-37]. «در آن روز که انسان فرار می کند از برادر خود * و از مادر و پدرش! * و از همسر و فرزندانش* در آن روز هر کدام از آنان وضعی و گرفتاری بزرگی دارد که او را به خود سرگرم می کند و از هر چیز دیگری باز می دارد».
و نیز می فرماید: ﴿يُبَصَّرُونَهُمۡۚ يَوَدُّ ٱلۡمُجۡرِمُ لَوۡ يَفۡتَدِي مِنۡ عَذَابِ يَوۡمِئِذِۢ بِبَنِيهِ١١ وَصَٰحِبَتِهِۦ وَأَخِيهِ١٢ وَفَصِيلَتِهِ ٱلَّتِي تُ‍ٔۡوِيهِ١٣ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا ثُمَّ يُنجِيهِ١٤﴾[المعارج: 11-14]. «(دوستان صمیمی و خویشاوندان نزدیک) به همدیگر نشان داده می شوند و معرّفی می گردند (امّا هرکس گرفتار کار خویشتن است) شخص گناهکار آرزو می کند کاش می شد برای رهایی خود از عذاب آن روز، پسران خود را فدا سازد* همچنین همسر و برادرش را * همچنین فامیل و قبیله و عشیره‌ای که او را در پناه خود می گرفتند. * و حتّی تمام کسانی را که در روی زمین هستند (همگی را فدا کند) تا این که مایۀ نجاتش شود».
انسان مجرم و تبه کار آرزو می کند که مادر و فرزندانش را فدا سازد، برایش مهم نیست که آنان هلاک شوند، بلکه مهم این است که او نجات یابد. قطعا روزی بسیار سخت و طاقت فرساست. چنان که الله می فرماید: ﴿يَوۡمًا عَبُوسٗا قَمۡطَرِيرٗا﴾ [الإنسان: 10]. «روزی بس ترشرو و سخت اخمو خواهد بود».
[3]- سنن نسایی. مولف محترم به بخاری حواله داده بود ولی من آن را در بخاری نیافتم.
|
.gif){kind=small}
