2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

سیرت شخصی خلیفه

او چهارمین خلیفه عباسی است، نام کاملش موسی بن مهدی بن منصور، و کنیه اش ابو محمد است، و به اسم هادی مشهور گشته است.

موسی هادی در سال 147 هجری، ایام خلافت جدش منصور، در شهر سیروان دیده به جهان گشود، مادرش خیزران أم ولد بود، و هادی و رشید از او متولد شدند.

او فردی قد بلند، زیبا رو، و دارای چهره ی سفید متمایل به سرخ بود، لب بالاى او اندكى نقص و كوتاهى داشت؛ فصاحت و أدب را در قصر خلافت  آموخته و در آنجا تربیت و رشد یافته بود. هیبت و شکوه پادشاهی در رخسارش نمایان بود، و هر وقت در جایگاه پادشاهی خود می نشت، از شدت هیبتش نگاه کردن به او سخت بود.

از شجاعت و شهامت او نیز در کتابها زیاد سخن به میان آمده، گویند پدرش او را به قتل زنادقه وصیت کرده بود، و او نیز با شجاعت وجدیت تمام این امر را دنبال کرد، و در قتل آنها هیچ دریغ نورزید.

اما آن چیزی که سبب طعن در او شده، روایتهایی است که حکایت از شراب نوشیدن او می کند، امام ذهبی  و بعضی از مؤرخین این روایات را ذکر کرده اند.

او دارای نه فرزند بود، هفت پسر و دو دختر. وی قصد داشت برای يكى از فرزندانش که جعفر نام داشت، براى خلافت بيعت بگيرد. و فرزندان دیگرش عباس و عبد الله و اسحق و اسماعيل و سليمان و موسى بن موسى كه همه آنها از كنيزان بودند.

دو دخترش يكى أم عيسى همسر مأمون گشت و ديگرى أم عباس كه «نونه» لقب داشت.

به خلافت رسیدن هادی، و ذکر حوادث آن دوران

گویند پدرش در اواخر عمرش قصد داشت فرزند کوچکترش هارون رشید را بر هادی مقدم دارد، و آن هم به خاطر رشادتهای زیادی بود که از هارون دیده بود؛ اما قضای روزگار بر او سبقت گرفت، و قبل از انجام این کار از دنیا رفت.

در مورد بیان خلافت هادی گفته شده، که روزی که پدرش مهدی وفات کرد، برای خلافت هادی اقدام شد، برادرش هارون برای او از مردم بیعت گرفت؛ هادی در آن هنگام در شهر گرگان اقامت داشت، و با مردم طبرستان در نبرد بود.

هادی بعد از مطلع شدن از مرگ پدرش، راهی مقر خلافت شد، و با یک ماه تأخیر خود را به آنجا رسانده، و از مردم بیعت گرفت، و بر کرسی خلافت نشست.

او بعد از عهده دار شدن امور خلافت، بیشترین کراهیت و شدت را نسبت به زنادقه و خوارج نشان داد و سعی کرد با کشتن آنها بلاد اسلامی را از شر آنها راحت کند، او در عکس العملش در برابر زنادقه و خوارج کمتر از امویان نبود.

هادی در ایام خلافتش تلاش کرد تا فرزندش را به جای برادرش هارون، ولی عهد خویش قرار دهد، و روایتها دال بر این است که هارون نیز قانع شد تا خود را به نفع پسر هادی (جعفر) از ولی عهدی خلع کند، و اگر به خاطر کم سن و سال بودن پسر برادرش (جعفر) و نصایح یحیی بن خالد بن برمک نبود، این کار صورت گرفته بود.

در نهایت خلیفه هادی راضی شد تا برادرش هارون را در عهد خویش باقی گذاشته، و عهد بعد از او را به فرزندش جعفر بسپارد. نصوص تاریخی از رضایت هادی از رشید در اواخر خلافتش سخن گفته اند، بگونه ی که به او اجازه داد تا هر چقدر  می خواهد از خزینه های حکومتی برداشت کند.

از دیگر رویدادهای مهم خلافت هادی، وقوع شورش حسین بن علی (از نوادگان حسن بن علی بن ابی طالب) در مدینه منوره بود؛ رهبر آن حسن بن علی، بعد از عدم استجابت اهل مدینه به سوی مکه رهسپار شد، و سر انجام در نزدیکی مکه بدست عمال خلیفه به قتل رسید.

وفات خلیفه ابومحمد موسی هادی

دوران خلافت وی کوتاه بوده و بیشتر از یک سال و دو ماه طول نکشید، به همین سبب حوادث زیادی در عهد او رخ نداده است.

خلیفه ابو محمد هادی در نیمه اول ماه ربیع الاول، سال 170  هجری دار فانی را وداع گفت، در مورد علت وفاتش میان مورخان اختلاف وجود دارد، گروهی بر این باورند که او را مسموم کردند، و گروه دیگر علت مرگش را جراحت و زخمی دانسته اند که به شکمش اصابت کرده بود، و به همین سبب در گذشت.

برادرش هارون بر جنازه او نماز گزارد، و در عیساباد دفن کرده شد. نقش خاتم وی جمله "الله ثقة موسی و به یؤمن" بوده است.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سایت عصر اسلام

IslamAge.com

مصادر و مراجع:

1- تاریخ الدولة العباسیة، تألیف نیلة حسن محمد، دار المعرفة الجامعیة بالإسکندریة، 1993م.

2- سير أعلام النبلاء، تأليف شمس الدین الذهبي،تحقيق  شعيب الأرناؤوط، مؤسسة الرسالة، 1405هـ/1985م

3- العصر الذهبی للدولة العباسیة، تألیف محمد السید الوکیل، دار القلم بدمشق، الطبعة الأولی، 1418هـ/1998م

4- البدایة و النهایة - لابن کثیر.

5- الکامل فی التاریخ- لابن الأثیر.

6- - سایت ويكيبيديا، الموسوعة الحرة، و سایت إسلام أون لاین . نت و سایت أسرة آل باوزیر العباسیة الهاشمیة.

7- الدرة السنیة فی أخبار الدولة العباسیة، تألیف أبوبکر بن عبدالله بن أیبک الدواداری، بیروت 1413هـ/1992م.

8- تاريخ الإسلام السياسي والديني والثقافي والاجتماعي، تألیف حسن ابراهيم حسن، دار الجیل ببیروت،الطبعة الرابعة عشرة، 1416هـ/1996م.

9- موسوعة الخلافة العباسیة، تألیف أحمد شلبی، مکتبة النهضة المصریة، الطبعة الثامنة،1985م.

10- الدولة العباسیة، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الخامسة، 1411هـ/1991م.