2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

بسم الله الرحمن الرحیم

هفت مسأله در مورد قبر

اشتباهات و باورهای غلطی در میان مردم رواج دارد که در جاهایی از کشورهای جهان گسترش یافته ‌اند و دوست داشتم به آنها اشاره کنم.

·      باورها و مسائلی در مورد قبر خطاها و اشتباهات مردم در این مورد

·      علاج و درمان این اشتباهات چیست؟

الله پیامبران را به عنوان معلم و خیرخواه به سوی انسان ها فرستاده است، تا آنان را به سوی خیر و هدایت رهنمون شوند و از راه های غلط و اشتباه آنان را باز دارند. بنابراین احکام و رهنمودهایی از پیامبرمان مربوط به قبور به اثبات رسیده است که برخی از این قرارند:

مسألۀ اول

دریافت عذاب و بهره مندی در قبر از جمله امور غیبی هستند که با عقل و خرد قابل درک و فهم نیستند و ایمان به غیب یکی از صفات مهم و بارز مؤمنان است. چنان که الله می ‌فرماید: ﴿الٓمٓ١ ذَٰلِكَ ٱلۡكِتَٰبُ لَا رَيۡبَۛ فِيهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِينَ٢ ٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡغَيۡبِ﴾ [البقرة: 1-3]. «الف. لام. میم. این کتاب هیچ گمانی در آن نیست و راهنمای پرهیزگاران است. آن کسانی که به دنیای نادیده باور می ‌دارند».

مناسب است بدانیم که مراد از عذاب قبر، همان عذاب برزخ است، بنابراین، هر کس بمیرد و مستحق عذاب باشد، قطعا آن عذاب دامنگیر وی می ‌شود، چه در قبر دفن شود یا این که درنده ‌ای او را طعمۀ خویش سازد، یا بسوزد و خاکستر گردد و ذرات بدنش در هوا پراکنده گردند، یا به وسیلۀ اعدام از بین برود یا در دریا غرق شود،. لذا همان گونه که فرد در قبر گرفتار عذاب می ‌شود، روح و جسد این افراد نیز عذاب می ‌بینند.

مسألۀ دوم

یکی از امور حرام و ناجایز که اغلب مردم به ویژه زنان به آن گرفتار می‌ شوند، سر و صدا و نوحه سرایی و گریه و شیون است.

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی که (هنگام مصیبت) به سر و صورت خود بزند و گریبانش را پاره کند و سخن جاهلی بر زبان بیاورد، از ما نیست»^[1].

و نیز فرموده است: «زن نوحه خوان اگر قبل از مرگش توبه نکند، در روز قیامت در حالی بر می‌ خیزد که پیراهنی از قطران و چادری از جرب خواهد داشت»^[2].

بنابراین، هر کسی که مصیبتی برایش روی داد و فرزند و عزیزی را از دست داد، باید صبر پیشه کند و از الله امید پاداش داشته باشد و در قبال صبر و شکیبایی ‌اش از الله پاداش بزرگ را امید داشته باشد.

رسو ل الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «‌الله متعال می ‌فرماید: هرگاه، یکی از عزیزانِ بندۀ مؤمنم را در دنیا قبض روح نمایم و او به نیت اجر و ثواب، صبر کند نزد من پاداشی جز بهشت ندارد»^[3].

مسألۀ سوم

زیارت قبور، امری مشروع است و باید آدمی به نیت پند و اندرز گرفتن بدانجا برود نه به قصد تبرّک به قبر یا خاک قبر یا بهره ‌مند شدن از صاحب آن.

درست نیست که انسان یک روز را مشخص را برای زیارت قبور اختصاص دهد، زیرا از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت نیست که آن حضرت صلی الله علیه وسلم یک روز برای برای زیارت قبرستان اختصاص داده باشند.

و نیز آن حضرت صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ»[4] «هر کس در دین ما چیزی را که دستور ما نبوده است، وارد کند، آن امر مردود است».

برخی از مردم، به هنگام زیارت قبرستان، سورۀ فاتحه را می‌ خوانند، در صورتی که این بدعت هست و ثابت نیست که آن حضرت صلی الله علیه وسلم به هنگام زیارت چیزی از قرآن را خوانده باشند، بلکه فقط برای مردگان دعا می‌کردند و برایشان آمرزش می‌ طلبیدند.

سفر کردن برای زیارت قبور جایز نیست، چنان که آن حضرت صلی الله علیه وسلم فرمود: «رخت سفر نبندید مگر برای زیارت سه مسجد: 1ـ مسجد الحرام 2 ـ مسجد النبی صلی الله علیه وسلم 3ـ مسجد الاقصی»^[5].

مسألۀ چهارم

برخی دیگر از بدعت‌ ها و مخالفت‌ های شرعی در جنائز:

·      گذاشتن گل بر جنازه یا قبر، که این کار با عمل کفار شباهت دارد و از شعایر آنهاست. آن حضرت صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ»[6] «هر کس خود را به گروهی شباهت دهد، از همان گروه محسوب می‌ گردد».

·      همچنین سیاه پوش شدن، توقف و سکوت برای ارواح شهیدان و ... برای ترحم کردن، چون این کار نوعی بدعت و هماهنگی با شعائر کفار است. بنابراین، کافی است که برایشان دعا و استغفار نماییم.

·      همچنین جایز نیست که تصویر مردگان و حتی زندگان را به عنوان یادگاری در خانه‌‌های خود آویزان نمود. چنان که رسول الله صلی الله علیه وسلم به علی رضی الله عنه فرمود: «أن لا تَدَعَ صُورَةً إلا طَمَسْتَهَا، وَلا قَبْراً مُشْرفاً إلا سَوَّيْتَهُ»،[7]«هر تصویری دیدی، آن را از بین ببر و هر قبر برجسته ‌ای را که دیدی آن را با زمین یکسان نما».

·      بلند نمودن صدا با تکبیر و تهلیل به صورت دست جمعی، به هنگام تشییع جنازه، زیرا آنچه مشروع است، این است که انسان آهسته برای آن میت دعا کند».

·      اذان گفتن در قبر یا پس از گذاشتن میت در آن، که این کار بدعت است و از آن حضرت صلی الله علیه وسلم و یارانش ثابت نیست. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ»[8]«هر کس در دین ما چیزی را که دستور ما نبوده است، وارد کند، آن امر مردود است».

·      یکی دیگر از بدعت‌ ها، دعای دست جمعی برای میت پس از دفن آن است و اصل این است که مرده را در کفنش دفن نمایند، بدون این که او را در تابوت بگذارند، مگر این که نیازی برای گذاشتن آن در تابوت باشد، مانند این که جسد میت تکه و پاره شده یا قانون کشور دفن در بیرون تابوت را اجازه نمی ‌دهد که در این صورت اشکالی نخواهد داشت.

مسألۀ پنجم

هرگاه فرد زنده، عمل نیکی را انجام داد و پاداش آن را برای مرده‌ ای اهدا نمود، این کار جایز است و اشکالی ندارد، اما باید این کار وی فقط در چارچوب شریعت باشد، مانند این که برایش دعا نموده و حج و عمره بگذارد یا صدقه بدهد و قربانی کند.

اما اگر به این قصد نماز بخواند که پاداش آن به مرده برسد، این کار جایز نیست، چون این کار از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت نیست.

یکی دیگر از بدعت‌ ها این است که قاری قرآن را اجاره نموده و برای میت قرآن بخوانند.

مسألۀ ششم

قبل از این که میراث میت تقسیم گردد، واجب است تا هزینۀ تجهیز و قرض‌ های وی پرداخت گردد و بر وصیت وی عمل کنند. آن حضرت صلی الله علیه وسلم فرمود: «نَفْسُ الْمُؤْمِنِ مُعَلَّقَةٌ بِدِينِهِ حَتَّى يُقْضَى عَنْهُ»،[9] «روح مؤمن به دیونش آویزان است تا این که از او پرداخت گردد».

مسألۀ هفتم

این یک مسألۀ بسیار بزرگ و مصیبتی عظیم یعنی شرک در نزد قبور است، چنان که عده ‌ای قبر را طواف می ‌کنند و برخی نیاز‌‌هایشان را از آنها می‌ خواهند و عقیده دارند که اولیا در قبورشان زنده ‌اند و مصایب را از بندگان دور نموده و نیازهایشان را برآورده می‌ سازند.

الله می‌ فرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ عِبَادٌ أَمۡثَالُكُمۡۖ فَٱدۡعُوهُمۡ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لَكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ﴾ [الأعراف: 194]. «همانا آنهایی را که به جز الله فریاد می خوانید، بندگانی همچون خود شما هستند. آنان را به فریاد خوانید (و از ایشان استمداد جویید) اگر راست می‌ گویید (که کاری از ایشان ساخته است) باید که به شما پاسخ دهند (و نیاز شما را برآورده کنند)».

برخی از قبر پرستان، دور قبر طواف می ‌کنند و بر گوشه‌‌ های آن خود را می ‌مالند و برای آن سجده و کرنش می‌ کنند، و در حالت فروتنی و انکساری در برابر قبر می ‌ایستند و نیازهایشان را از آن می‌ خواهند، تا بیماری آنان را شفا داده یا به آنان فرزند عنایت کند و چه بسا که افرادی صاحب قبر را این گونه به فریاد می ‌خوانند و می ‌گویند: ای سرورم! من از راه دور و کشوری دور به نزدت آمده ام، پس مرا دست خالی بر مگردان.

آن گاه از وی می ‌خواهد تا بیماری ‌اش را شفا دهد یا فرد غایبش را باز گرداند، اما فراموش کرده و غافل است از این که این دعا را در نماز از پروردگارش بخواهد.

الله می ‌فرماید: ﴿وَمَنۡ أَضَلُّ مِمَّن يَدۡعُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَن لَّا يَسۡتَجِيبُ لَهُۥٓ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَهُمۡ عَن دُعَآئِهِمۡ غَٰفِلُونَ﴾ [الأحقاف: 5]. «چه کسی گمراهتر از کسی است که افرادی را به فریاد بخواند و پرستش کند که (اگر) تا روز قیامت (هم ایشان را به فریاد بخواند و پرستش کند) پاسخش نمی‌ گویند؟ (نه تنها پاسخش را نمی‌ دهند، بلکه سخنانش را هم نمی ‌شنوند) و اصلاً آنان از پرستشگران و به فریاد خواهندگان غافل و بی‌ خبرند».

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ مَاتَ وَهْوَ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ نِدًّا دَخَلَ النَّارَ»،^[10] «هر کس بمیرد در حالی که به غیر الله کسی را به عنوان شریک خوانده است، وارد دوزخ می ‌شود».

نباید انسان فریب این گونه شایعات را بخورد که فلان نیازمند به نزد فلان قبر رفت و صاحب آن به فریادش رسید، یا فلان بیمار شفا یافت یا فلان فرد صاحب فرزند شد، بلکه آدمی با دعایش متوجه الله یگانه و بی ‌انباز شود و او را در نماز، در مسجد، به هنگام ادای حج و عمره به فریاد بخواند نه این که از روی تبرک، الله را به نزد قبر بخواند.

ساختن مسجد در نزد قبرها و مزارها جایز نیست

حتی گزاردن نماز در مسجدی که در داخل یا صحن و یا جهت قبله‌ اش قبر وجود دارد، جایز نیست.

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «آگاه باشید، همانا امت‌‌ های قبل از شما قبور انبیا و نیکان را به عنوان مسجد قرار می دادند، آگاه باشید، قبرها را به عنوان مسجد انتخاب نکنید و من شما را از این کار نهی می ‌کنم»^[11].

از این رو، ساختن بنا و ساختمان بر قبرها به هر شکلی که باشد، حرام و ناجایز است، زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم نهی فرموده ‌اند از این که قبر‌ها را با گچ درست کنند یا بر آن‌ ها بنشینند و یا بنا سازند»^[12].

بلکه آنچه مشروع است، این است که میت را در قبر بگذارند و سپس خاکی که از آن بیرون کرده ‌اند، دوباره بر آن بریزند و ارتفاع آن را از یک وجب بیشتر نکنند.

کما این که حرام است که بر قبرها قبه بگذارند، چنان که رسول الله صلی الله علیه وسلم به علی رضی الله عنه دستور داد: «هر تصویری دیدی، آن را از بین ببر و هر قبر برجسته‌ ای را دیدی آن را با زمین یکسان نما».

و نیز رسول الله صلی الله علیه وسلم نهی فرموده‌ اند از این که قبر‌ها را با گچ درست کنند یا بر آنها بنشینند و یا بنا سازند»^[13].

پروردگارمان، فرمانروای هستی می‌فرماید:

«آیا چیزهایی را شریک الله می‌ سازند که نمی‌ توانند چیزی را بیافرینند و بلکه خودشان هم آفریده می‌ شوند؟ شرکای آنان نه می‌ توانند ایشان را یاری دهند و نه می‌ توانند خویشتن را کمک نمایند. شما اگر انبازهای خود را به فریاد خوانید تا شما را هدایت کنند، نمی ‌توانند شما را پاسخ دهند و خواستۀ شما را برآورده کنند. برای شما یکسان است، خواه آنها را به فریاد خوانید، و خواه خاموش باشید. معبودانی را که به جز الله بفریاد می ‌خوانید و می ‌پرستید، بندگانی همچون خود شما هستند. آنان را به فریاد خوانید (و از ایشان استمداد جویید) اگر راست می‌گویید (که کاری از ایشان ساخته است) باید که به شما پاسخ دهند. آیا این معبودان دارای پاهایی هستند که با آنها راه بروند؟ یا دارای دست ‌هایی هستند که با آنها چیزی را برگیرند (و دفع بلا از شما و خویشتن کنند)؟ یا چشم ‌هایی دارند که با آنها ببینند؟ یا گوش ‌هایی دارند که با آنها بشنوند؟ (پس آنها نه تنها با شما برابر نیستند، بلکه از شما هم کمتر و ناتوانترند. دراین صورت چگونه آنها را انباز الله می‌ کنید و آنها را می ‌پرستید)؟. بگو: این بت‌ هایی را که شریک الله می‌ دانید را فراخوانید و سپس شما و آنها همراه یکدیگر دربارۀ من نیرنگ و چاره جویی کنید و اصلاً مرا مهلت ندهید (امّا بدانید که اینها موجودات غیرمؤثّری هستند و کمترین تأثیری در وضع من و شما ندارند) بی‌ گمان سرپرست من، الهی است که این کتاب (قرآن را بر من) نازل کرده است و اوست که بندگان شایسته را یاری و سرپرستی می ‌کند. چیزهایی را که شما به جز الله بفریاد می خوانید و می ‌پرستید، نه می ‌توانند شما را یاری دهند و نه می ‌توانند خویشتن را کمک کنند. و اگر از آنها رهنمود بخواهید، درخواست شما را نمی‌ شنوند (و به ظاهر پیکرۀ) آنها را می ‌بینید که (انگار با چشمان خود) به شما نمی‌ نگرند، و لیکن چیزی را نمی ‌بینند»[14].

سخنی راست...

مقتضای ایمان تو این است که الله یکی است و شریکی ندارد و تنها و بدون واسطه او را بخوانی.

پس از آن که آدمی مدّت زمانی را که الله مقدر نموده است، در عالم برزخ می‌ گذراند تا رستاخیزی که الله اجازه داده تا مردگان محشور گردند و در صور دمیده شود، فرا می ‌رسد.

برگرفته از کتاب "جهان آخرت" تألیف دکتر محمد العریفی