2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

بسم الله الرحمن الرحیم

منازل و درجات بهشت و جهنم

از لحاظ تعداد و عدد بهشت و جنهم باید گفت که یک بهشت و یک جهنم وجود دارد اما هریک از آن ها دارای درجات و منازل خاصی هستند. در سنت نبوی کلمه ی "الجنة" که به معنای بهشت است گاهی به صورت جمع ذکر می شود، اما به این معنا نیست که چند بهشت وجود دارد بلکه برای اشاره کردن به عظمت، درجات، انواع آن یا عظمت اجر و پاداش کسی است که به آن وارد می شود. انس بن مالک می‌گوید: "اُم ربیع، دختر بَراء؛ كه مادر سُراقه بن حارثه بود، نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: ای رسول الله! مرا از وضع حارثه با خبر كن ـ گفتنی است كه حارثه در روز بدر بوسیله تیر فرد ناشناسی كشته شده بود ـ اگر در بهشت است، صبر می ‌كنم وگرنه، برایش بسیار گریه می كنم. ایشان فرمودند: ای ام حارثه! همانا بهشت هایی در بهشت است و یقیناً فرزند تو در فردوس برین، جای دارد"[1]. یعنی دارای درجاتی است.

اما درکات جهنم بر حسب اختلاف کفر اهلش در دنیا مختلف است. مثلا منافقین در درک الاَسفل - پایین طبقه - قرار دارند. الله جل وعلا می فرماید: {براستی که منافقين در درک الاسفل - پست ‌ترين درجه ی - از آتش اند و برای ايشان هرگز ياوری نخواهی يافت}[2] و آسان ترین درک جهنم را رسول الله صلی الله علیه وسلم اینگونه توصیف کرده است: "آسان ‌ترین عذاب جهنمیان در روز قیامت از آنِ شخصی است كه دو اخگر در گودی کف پاهایش گذاشته می‌شود كه بر اثر آن، مغز سرش بجوش  می ‌آید همانگونه که دیگ و ظرف عطار می‌ جوشد"[3] و در یکی از روایت های مسلم آمده است که آن شخص، ابو طالب، عموی رسول الله صلی الله علیه وسلم است که بدلیل حمایت هایش از اسلام، الله جل وعلا به او تخفیف داده است.

تعداد درجه های بهشت به طور معین ذکر نشده است. گفته شده که آن ها به اندازه ی آیات قرآن کریم است، این قول برگرفته از حدیث عبد الله بن عمر از رسول الله صلی الله علیه وسلم است که در آن می فرمایند: "به صاحب قرآن گفته می شود بخوان و بالا برو و تلاوت کن همان طور که در دنیا تلاوت می کردی، همانا منزلت تو همان جایی است که آخرین آیه را می خوانی"[4].

مُنذری می فرماید: (خطابی گفته است: در اثری آمده است که تعداد آیه های قرآن به تعداد طبقه های بهشت در آخرت است. پس به قاری گفته می شود از طبقه ها بالا برو به همان اندازه که آیات قرآن را می خوانی. پس اگر بتواند تمام قرآن را بخواند به بالاترین درجه ی بهشت در آخرت دست خواهد یافت و اگر جزئی از آن را بخواند درجه اش به همان اندازه خواهد بود. پس نهایت ثواب هنگام انتهای قرائت است)[5].

اما در این سخنش مجال اندیشه وجود دارد، زیرا حدیث "منازل" حافظان را بیان می کند نه درجات آنان را. درجات بهشت نیز بر اساس اختلاف عمل کنندگان در دنیا مختلف است. همچنین اعمال دیگری مانند راستگویی، جهاد و .. وجود دارد که مردم نسبت به یکدیگر در آن فضل و برتری دارند. بنابراین نمی توان مطلقاً گفت که حافظ تمام قرآن در بالاترین درجات بهشت است. اما بالاترین درجات بهشت، فردوس است. ابوهریره رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت کرده که ایشان فرمودند: ".. زمانی که از الله درخواست می کنید پس فردوس را طلب کنید، همانا آن بهترین و بالاترین بهشت است که بر آن عرش الله متعال قرار دارد و رودهای بهشت از آن سرچشمه می گیرند"[6].

سنت، برخی از اعمال و درجات عمل کنندگان به آن را بیان می کند؛ از جمله ی آن ها:

1.     ایمان به الله و تصدیق پیامبران است.

ابو سعید خدری رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت می کند که ایشان فرمودند: "همانا بهشتیان، صاحبان غرفه ‌هایی را كه بالاتر از آنان، قرار دارند، مانند ستاره ی دور و درخشانی می ‌بینند كه در گوشه ‌ای از شرق یا غرب آسمان، به چشم می‌ خورد. این، به خاطر تفاضل و برتری است كه میان آنان، وجود دارد. صحابه رضی الله عنهم گفتند: ای رسول الله! این ها منازل انبیاست كه دیگران به آن، دست نخواهند یافت؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «بلی، اما سوگند به ذاتی كه جانم در دست اوست – آن نیز برای - كسانی است كه به الله ایمان بیاورند و پیامبران را تصدیق كنند"[7].

2.     جهاد در راه الله:

از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: ".. همانا در بهشت، صد درجه وجود دارد که الله تعالی برای مجاهدین در راه الله آماده کرده است و تفاوت میان هر درجه مانند تفاوت بین آسمان و زمین است"[8].

3.     کسی که صادقانه و مخلصانه، شهادت را در خواست کند:

سهل بن حنیف از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت می کند که ایشان فرمودند: "هرکس صادقانه شهادت را از الله بخواهد الله وی را به منازل شهدا می رساند حتی اگر بر بسترش بمیرد"[9].

4.     انفاق در راه الله:

از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که فرمود: "عده ای از فقیران نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمدند و گفتند: ثروتمندان علاوه بر رفاه مادی، درجات رفیع بهشت و نعمت های جاودان آن را از آن خود ساختند. زیرا مانند ما نماز می‌ خوانند، روزه می‌ گیرند و بدلیل برتری در ثروت، حج و عمره می روند و جهاد می‌ كنند و صدقه می‌ دهند.."[10].

5.     کامل کردن وضو هنگام سختی ها و کثرت گام برداشتن به سوی مسجد و انتظار برای نماز بعدی پس از هر نماز:

ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: "آیا شما را به چیزی راهنمایی نکنم که الله به وسیله ی آن گناهان را محو کرده و درجات را بالا می برد؟ گفتند: بلی ای رسول الله. فرمودند: کامل کردن وضو به هنگام سختی ها، کثرت گام برداشتن به سوی مسجد و انتظار برای نمازی پس از هر نماز. این است رباط حقیقی، این است رباط، این است رباط"[11] یعنی: نگهداری نفس بر طاعت.

6.     حافظ قرآن:

حدیثی که قبلاً ذکر کردیم: "به صاحب قرآن گفته می شود بخوان و بالا برو و تلاوت کن همان طور که در دنیا تلاوت می کردی، همانا منزلت تو همان جایی است که آخرین آیه را می خوانی".

حال هرکس که می خواهد بالا برود و رضایت و خوشنودی الله متعال را به دست آورد و به بهشت فردوس داخل شود؛ به این اعمال بنگرد و در انجام آن تلاش کند چرا که آن ها وسیله ای برای دست یابی به درجات و منازل بالاتر است.

مترجم: ام احمد

https://islamqa.info