2024 Nov 23

www.islamage.com    

عـنوان    :       

امام علم علل: ابو الحسن دارقطنی

نام، نسب و سال ولادت:

ایشان علی بن عمر بن مهدی بن مسعود بن نعمان بن دینار بن عبدالله نام دارد، چنانکه امام ابن سبکی، ابن کثیر و قبل از آنها خطیب بغدادی رحمه الله در کتبشان ذکر کرده اند.

کنیه ایشان ابو الحسن بود؛ اما مشهور به دارقطنی است. و دارقطن محله ایست در بغداد واقع در عراق.

این عالم بزرگ در سال 306هـ دیده به جهان گشود.

نشأت و طلب علم:

امام دارقطنی رحمه الله در بیت علم و فضل نشأت گرفت. پدر ایشان از محدثین ثقات بود که بر تعلیم فرزندش از همان دوران کودکی بسیار اهمیت می داد. تا جایی که در نه سالگی در مجالس عالمان بزرگی چون ابوالقاسم بغوی شرکت می کرد و شروع به نگارش کرد.

سفرهای امام دارقطنی برای کسب علم:

امام ذهبی و ابن سبکی رحمهما الله از مورخین بزرگ درباره ی سفرهای امام دارقطنی گفته اند: ایشان به به بغداد، کوفه، بصره، و واسط سفر کردند؛ سپس در سن کهولت به شام و مصر برای طلب علم سفر کردند.

شیوخ ایشان:

امام دار قطنی از عالمان بزرگی چون ابوالقاسم بغوی، فضل بن احمد الزبیدی، ابابکر بن ابی داود، یحیی بن صاعد، بدر بن الهیثم قاضی، ابا سعید العدوی و بسیاری دیگر علم آموختند.

شاگردان ایشان:

از مشهورترین کسانی که نزد امام دارقطنی دانش آموخت؛ و از ایشان روایت کرده اند می توان ابو نعیم الاصبهانی، ابو حامد اسفرایینی، ابو عبدالله حاکم، ابوذر الهروی، تمام الرازی، ابو القاسم التنوخی و غیره را نام برد.

جایگاه ایشان نزد علما:

تمام اهل علم در مدح و ثنای این عالم بزرگوار و بیان منزلت، و خدمت ایشان به سنت چه از نظر روایت و درایت اتفاق نظر دارند. چنان که محدث بزرگ خطیب البغدادی در کتاب معروفش (تاریخ بغداد) فرمود: امام دار قطنی از یگانه افراد و بی مانند دورانش؛ امام عصرش در علم اثر (حدیث)، علل احادیث، اسماء رجال و احوال روات همراه با صدق، امانت و فقه، عدالت و صاحب اعتقاد و مذهب صحیح بود. و در کنار این علم بزرگ؛ عالم در علم قراءات، مذاهب فقها، ادب و شعر بود؛ که تألیفاتش دال بر آن است.

و مورخ بزرگ امام ذهبی رحمه الله درباره ایشان می فرماید: دارقطنی امام، شیخ الاسلام و حافظ دورانش بود.

قاضی ابوطیب الطبری در (تاریخ بغداد) می فرماید: امام دارقطنی امیرالمؤمنین در حدیث بود و هرگز ندیدم که عالمی وارد بغداد شود مگر اینکه نزد ایشان می رفتند.

و عبدالغنی بن سعید مصری رحمه الله می فرمود: بهترین مردم در حدیث رسول الله صلی الله علیه و سلم سه نفر بود: علی بن مدینی در عصرش، موسی بن هارون در عصرش و علی بن عمر دارقطنی در عصرش.

و حافظ عراقی رحمه الله درباره ی این عالم می فرمود: دارقطنی حافظ ترین حفاظ دوران خویش بود که کتاب هایی چون: سنن، علل، المؤتلف و المختلف تألیف کرد.

آثار امام دارقطنی رحمه الله:

این عالم بزرگوار برای امت اسلامی آثار باارزشی به جای گذشته که از برترین کتب به شمار می روند، طوری که بزرگان محدثین از آنها تمجید و تعریف کرده اند. و از مهم ترین تألیفات ایشان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1ـ کتاب (السنن) که امام ابن کثیر رحمه الله درباره ی آن می فرماید: کتاب (السنن) از بهترین کتب در باب حدیث به حساب می آید.

2ـ کتاب (العلل) که امام ذهبی رحمه الله درباره ی آن می فرماید: اگر می خواهی به مهارت این امام پی ببری پس به کتاب (العلل) مراجعه کن زیرا که با دیدنش شگفت زده می شوی.

3ـ کتاب (الضعفاء و المتروکین).

4ـ کتاب (المؤتلف والمختلف).

5ـ کتاب (رجال البخاری و مسلم).

و بسیاری از مؤلفات دیگر ایشان.

گوشه هایی از زندگانی ایشان:

از مهم ترین ویژگی های موجود در زندگی نامه این شخصیت بزرگ که می توان به آن اشاره کرد؛ عبارتند از:

ـ کثرت تلاوت قرآن و حسن صوتشان است: چنانکه امام حاکم رحمه الله ایشان را به امام در قرائت توصیف کرده است.

ـ تقوا و پرهیزگاری: همان طور که امام حاکم رحمه الله درباره ی ایشان فرمود: امام دارقطنی یگانه عصرش در حفظ، فهم و ورع بود.

ـ تواضع و محبت دیگران به وی: تواضع امام دارقطنی مقتصر به شیوخش نمی شد بلکه در خلق و خوی او نهفته بود تا جایی که حتی در مقابل شاگردانش متواضع و فروتن بود. به همین دلیل هم وقتی از مصر می رفت شاگردانش در وداع با ایشان گریه می کردند.

ـ تیزهوشی و حافظه ی قوی: تیزهوشی امام دارقطنی بدون هیچ تغییری از زمان کودکی تا وفاتش نشانه ای از نشانه های الله تعالی بود. امام ابن کثیر رحمه الله درباره ی ایشان می فرمود: دارقطنی از زمان کودکی اش مشهور به حافظه حیرت انگیز، تیزهوشی، و دریایی از علم بود.

وفات امام دارقطنی رحمه الله:

امام علی بن عمر دارقطنی امام علم علل در هشتم ذی القعده سال 385هجری پس از یک عمر خدمت به کتاب و سنت و در راه دفاع از آنها هم از نظر قولی و و هم از نظر عملی و تعلیم آن به دیگران و تألیفات زیاد در آن؛ در سن 79 سالگی دار فانی را وداع گفت. رحمه الله رحمة واسعة.

نویسنده: ام محمد