2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

الف- صفات و اوصاف خلیفه ناصر لدین الله

احمد بن الحسن المستضیء ملقب به ناصر لدین الله در دهم رجب سال 553هـ دیده به جهان گشود. مادرش ام ولد بود و زمرد صدا زده می‌شد. پس از وفات پدرش، در ماه ذوالقعده سال 575هـ برای خلافت وی بیعت گرفتند. وی فصیح، بلیغ، شجاع، دارای فکر و هوش بالا، و سیاستمداری قوی بود. از نظر ظاهری دارای صورتی سپید، با قیافه‌ی ترکی، قامتی متوسط و چشمانی دلنواز بود و محاسن زیبایی داشت.

در اواسط خلافت خویش به روایت حدیث مشغول شده و أبو الحسين يوسفی، و علی بن عساكر بطائحی در علم حدیث به او اجازه دادند. همچنین جماعتی از ائمه و بزرگان در آن زمان، از خلیفه حدیث روایت می‌کردند، و به آن افتخار ورزیده، و در ذکر روایت از وی، از یکدیگر سبقت می‌گرفتند، امام ذهبی می‌گوید: "ناصر برای جماعتی از علما اجازه‌ی روایت داد و آن‌ها از وی حدیث نقل کردند؛ ابن سكينه و ابن الأخضر و ابن نجار و ابن الدامغانی از جمله‌ی آن‌ها هستند".

ولی با این وجود وی در برخورد با رعیت خویش روشی بد داشت؛ متمایل به ستم و گرفتن اموال بود و کارهای متناقضی از وی سر زده، و به تشیع نیز تمایل داشت.

ابن اثیر در وصف سیرت او می‌گوید: با مردم بد رفتاری مى‌كرد و مردی بیدادگر بود. از اين رو عراق در روزگار خلافت او ويران گرديد و مردمش در شهرها پراكنده شدند.

ب- ذکر حکومت‌ها و امارات مختلف در این عصر

در دوران ناصر لدین الله، صلیبیان ضعیف شده بودند، و دولت ایوبیان ظهور پیدا کرد، و در قدرت و سلطنت به اوج خود رسید، ولی همگی به نام خلیفه خطبه می‌خواندند، و این یکی از ویژگی‌های مثبت این دوره به شمار می‌رود.

در این دوره بزرگترین فتح اسلامی یعنی فتح بیت المقدس بدست صلاح الدین ایوبی صورت گرفت. این فتح عظیم در سال 583هـ به وقوع پیوست. وی در سال 588هـ برای رمله عقد صلح گرفت، صلاح الدین پس از رشادت‌ها و دلاوری‌های بی‌نظیر خویش سرانجام در سال 589 هـ دار فانی را وداع گفت. در آن زمان مصر به فرزندش عماد الدین عثمان الملک العزیز، و دمشق به فرزندش نور الدین علی، و حلب به فرزند دیگرش الملک الظاهر غیاث الدین غازی رسید.

در دوران خلیفه ناصر لدین الله، خوارزمشاهیان قدرت گرفتند، و سلجوقیان رو به انحلال رفته، و در سال 590 هـ سلطنتشان پایان یافت. در آن هنگام خوارزمشاه در رأس پنجاه هزار جنگجو به سوی خلیفه حرکت کرد، و شخصی را به نزد خلیفه فرستاد و از او در خواست سلطنت کرد، تا خلیفه همان طور که قبلا تحت سیطره‌ی پادشاهان سلجوقی بود به زیر سیطره‌ی آنان درآید. اما خلیفه دار السلطنه را ویران ساخت و فرستاده‌ی خوارزمشاه را بدون پاسخ باز گرداند. خوارزمشاه در آن هنگام در مسیر بغداد بود و در همدان به سر می‌برد، اما از آنجایی که ترکها طمع در سرزمین او داشتند، ناچار به باز گشت شد.

دولت غوریون نیز در این دوره توسع یافت، و غیاث الدین محمد غوری نفوذ خویش را بیشتر کرد. وی با خوارزمشاه وارد جنگ شد، و خراسان را از او باز پس گرفت.

ج- ذکر حوادث  و وقایع این عصر

* در سال 578هـ در تاريخ پنجم ماه محرم، صلاح الدين از مصر رهسپار شام گرديد، زیرا شنیده بود فرنگیان گرد هم آمده‌اند تا با او بجنگند، آنگاه به اطراف شهرهاى فرنگيان حمله برد. بيشتر اين حملات به شهر کرک و شوبک  بود.

* در سال 583هـ سلطان صلاح الدین فتوحات بسیاری در بلاد شام بدست آورد. بزرگترین آن‌ها فتح بیت المقدس بود، که نزدیک به نود و یک سال در اشغال صلیبیان قرار داشت. وی بیت المقدس را به حالت یک شهر مقدس و اسلامی باز گرداند، مدارس و مساجد را رونق بخشید، و کلیساهای قدیمی را ویران نساخت، و این کارش برای اقتدا به عمر بن خطاب رضی الله عنه بود.

* در سال 590هـ سلطان طغرل بک شاه بن ارسلان در گذشت؛ وی از آخرین پادشاهان سلجوقیان به شمار می‌آید، مدت سلطنت پادشاهان سلجوقی نزدیک به صد و شصت سال بوده است.

* در سال 596 هـ عزیز، پادشاه مصر درگذشت. پسرش پس از وی به پادشاهی رسید.

* در سال597 هـ زلزله بزرگی سرزمین‌های مصر و شام و جزیره را لرزاند، و قریه‌ای از حوالی بصره به داخل زمین فرو رفت.

* در سال 600 هجری فرنگیان به برخی از سرزمین‌های اسلامی وارد شده، اموال مردم را به غارت بردند، و آن‌ها را به اسارت گرفتند.

* در سال 601هـ فرنگیان بر قسطنطنیه غلبه یافتند، و آن را از دست رومی‌ها خارج ساختند، قسطنطنیه از پیش از اسلام تا به آن روز در دست رومی‌ها بود، سپس تا سال 660هـ در دست فرنگیان باقی ماند.

* سال 606هـ  آغاز حرکت مغول‌ها بود.

* در سال 616هـ فرنگیان دمیاط را پس از جنگ‌ها و محاصره‌های پیاپی به تصرف خویش در آوردند و مسجد جامع آنجا را کلیسا گرداندند. ملک کامل حاکم دمیاط با لشکر خویش از آنجا خارج شده، و در شهر منصوره منزل گرفت. شهر دمیاط در سال 618هـ از فرنگیان باز پس گرفته شد.

* در سال 621 هـ دار الحدیث کاملیه در قاهره بنا شد، و ابا الخطاب بن دحیه را شیخ آنجا قرار دادند. همچنین در این سال ناصر لدین الله کعبه را دیبای سبز پوشاند، و سپس آن را با دیبای سیاه پوشاند، خانه‌ی کعبه تا به امروز به این شکل باقی مانده است، کعبه را تا به آن روز با دیبای سفید می‌پوشاندند.

د- ذکر وفات خلیفه ناصر لدین الله و مشاهیری که در آن دوران وفات یافتند

مدت خلافت ناصر لدین الله بیش از چهل و شش سال بود. وی در اواخر عمرش به بیماری اسهال خونی مبتلا شد، و پس از بیست روز در سن هفتاد سالگی درگذشت. او در سه سال پایان عمر خود، از حرکت بازمانده بود، و یکی از چشمانش نابینا و ديگری کم‌سو شده بود. وفات خلیفه ناصر لدین الله در آخرين شب ماه رمضان سال 622 هجری بوده است. نقش خاتمش جمله‌ی: "رجائي من الله عفوه" بوده است.

دوران خلافت هیچکس به اندازه‌ی او طولانی نبود، مگر خلافت المستنصر باللّه، خليفه‌ی عبیدی مصر، که شصت سال خلافت كرد، و همچنین ناصر مروانی والی اندلس که قریب به پنجاه سال در آنجا حکم راند.

علما و اندیشمندانی که در این دوران وفات کردند، عبارتند از:

حافظ أبو طاهر سلفي و ابو الحسن بن قصار لغت شناس و كمال أبو البركات بن انباری و ابن بشكوال و ابوبکر بن طاهر احدب نحوی و ابن ملكون نحوی و عبدالحق اشبيلی صاحب کتاب الأحكام و ابو زيد سهيلی صاحب الروض الأنف و حافظ أبوموسى مدينی و ابن بری لغوی و ابو القاسم بخاری و العتابی صاحب کتاب الجامع الكبير و از بزرگان مذهب حنفی و نجم حبوشانی مشهور به صلاح و ابوالقاسم بن فيرة شاطبی صاحب القصيده و برهان مرغيناني صاحب الهداية از علمای احناف و قاضی خان صاحب فتاوى و ابو الوليد ابن رشد صاحب العلوم الفلسفية و ابو بكر بن زهر طبيب و جمال بن فضلان از علمای شافعی و قاضی فاضل صاحب الإنشاء و الترسل و ابو الفرج بن جوزی و حافظ عبد الغني مقدسی صاحب کتاب العمدة و البركی طاووسی صاحب کتاب الخلاف و ابوذر خشنی نحوي و امام فخر الدين رازی صاحب تفسیر کبیر و ابو السعادات ابن الأثير صاحب جامع الأصول و نهاية الغريب و عماد بن يونس صاحب شرح الوجيز و شرف صاحب التنبيه و حافظ ابو الحسن بن مفضل و زاهد ابو الحسن بن صباغ و وجيه ابن دهان نحوي و تقي الدين بن المقترح وأبو اليمن كندی نحوی و معين حاجری صاحب کتاب الكفاية از علمای شافعی و ركن عميدی صاحب کتاب الطريقة في الخلاف و ابو البقاء عكبرى صاحب الإعراب و ابن أبي أصيبعه طبيب و موفق الدین بن قدامه حنبلي و فخر الدين بن عساكر، از علمایی بودند که در این دوره وفات نمودند.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

*سیر أعلام النبلاء- للذهبی- تحقیق شيخ شعيب الأرناؤوط.
* تاريخ ابن خلدون.
* الکامل فی التاریخ- لابن الأثیر.
* سایت ويكيبيديا، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت- سایت أسرة آل باوزیر العباسیة الهاشمیة. سایت المعرفه
*تاریخ الخلفاء/ تألیف جلال الدین سیوطی
* تاريخ الإسلام السياسي والديني والثقافي والاجتماعي، تألیف حسن ابراهيم حسن، دار الجیل ببیروت،الطبعة الرابعة عشرة، 1416هـ/1996م.
* الدولة العباسیة، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الخامسة، 1411هـ/1991م.