2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

الف- خلافت مستنجد بالله

ابوالمظفر یوسف بن محمد المقتفی در سال 518هـ دیده به جهان گشود. مادرش ام ولد و از کرج بود و طاووس نامیده می‌شد. وی گندمگون و قدبلند بود، و ریش بلندی داشت. مستنجد جزو خلفای برتر شناخته شده، و در عدالت و آسان‌گیری و مهربانی با رعیت خویش ستوده شده است. خلیفه مستنجد در فهم و زیرکی و رای نیز دارای برتری بود، امر به معروف و نهی از منکر و سخت‌گیری بر مفسدان، نیز یکی از صفات نیک خلیفه بود.

او در نظم و نثر بسیار بلیغ بود، اشعار زیر به وی نسبت داده شده است:

عيرتني بالشيب وهو وقار ... ليتها عيرت بما هو عار

إن تكن شابت الذوائب مني ... فالليالي تزينها الأقمار

و در وصف بخیل چنین می‌سراید:

وباخل أشعل في بيته ... تكرمه منه لنا شمعة

فما جرت من عينها دمعة ... حتى جرت من عينه دمعة

پدرش در سال 547هـ برای ولایت عهدی فرزندش خطبه خواند، و پس از وفات پدرش با وی بیعت شد.

در دوران خلافت وی نبرد میان مسلمانان و صلیبی‌ها (فرنگیان) بالا گرفت. بیشتر جبه‌های نبرد در سرزمین‌های شام و مصر بود.

محمود نور الدین به خاطر ضعف عبیدی‌ها (فاطمیان) و دفاع از مصر وارد میدان نبرد با صلیبی‌ها شد. بدین ترتیب امور آن‌ها مختل گردید و دچار ضعف شدند. در این دوران سلجوقیان نیز مانند عبیدیان رو به ضعف گذاشتند.

ب- حوادث دوران خلافت وی:

* در اولین سال از خلافت مستنجد، فائز پادشاه مصر وفات کرد، و پسرش عاضد لدین الله به جای او نشست، وی از آخرین خلفای بنی عبید (فاطمی) بود.

* در سال 562هـ سلطان نور الدین، امیر اسدالدین شیرکوه را با دو هزار جنگجو عازم مصر کرد و وی نیز مصر را محاصره کرد. با وجود این که صاحب مصر از فرنگیان کمک خواسته بود، ولی اسد الدین با نیروی کمی که داشت بر مصریان و فرنگیان غالب شد. فرنگیان قصد اسکندریه کردند. صلاح الدین برادر اسدالدین اسکندریه را گرفته بود. فرنگیان نزدیک به چهار ماه آن‌جا را محاصره کردند تا اینکه اسدالدین باز گشت و فرنگیان نیز پراکنده شدند.

* در سال 564 هـ فرنگیان با لشکری عظیم قصد سرزمین مصر کردند، بلبیس را تصرف کرده، و قاهره را به محاصره‌ی خود درآوردند. خليفه‌ی مصر، العاضد لدين الله، نيز پيكى به خدمت نورالدين محمود بن زنگى فرستاد و ناتوانی خویش را از راندن فرنگیان بازگو کرد. نور الدين نيز هنگامى كه اين خبر را شنيد به گردآورى لشكريان خود پرداخت و به آنان فرمان داد، تا به سوی مصر حرکت کنند. با آمدن اسد الدین و لشکریانش، فرنگیان نیز از قاهره منصرف شدند.

عاضد صاحب مصر، اسد الدین را وزرات داد. وی پس از شصت و پنج روز وفات یافت. سپس عاضد بعد از وفات اسد الدین، برادرش صلاح الدین را به جای وی بر گزید و او را الملک الناصر لقب داد.

ج- ذکر وفات مستنجد بالله و مشاهیر آن عصر

مستنجد بالله در هشتم ربیع الاول سال 566هـ دار فانی را وداع گفت. خلافت وی بیش از یازده سال ادامه یافت.

بزرگان و اندیشمندانی که در دوران او وفات نمودند، عبارتند از:

دیلمی صاحب مسند الفردوس و عمرانی صاحب البيان و ابن برزی شافعی و وزير ابن هبيرة و شيخ عبد القادر گیلانی و امام ابو المظفر سمعانى مروزى فقيه شافعى و أبو النجيب سهروردی و ابو الحسن بن هذيل مقری و دیگران.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

*سیر أعلام النبلاء- للذهبی- تحقیق شيخ شعيب الأرناؤوط.
* تاريخ ابن خلدون.
* الکامل فی التاریخ- لابن الأثیر.
* سایت ويكيبيديا، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت- سایت أسرة آل باوزیر العباسیة الهاشمیة. سایت المعرفه
*تاریخ الخلفاء/ تألیف جلال الدین سیوطی
* تاريخ الإسلام السياسي والديني والثقافي والاجتماعي، تألیف حسن ابراهيم حسن، دار الجیل ببیروت،الطبعة الرابعة عشرة، 1416هـ/1996م.
* الدولة العباسیة، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الخامسة، 1411هـ/1991م.