2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

خاتم حفاظ : حافظ ابن حجر عسقلانی

اسم ، نسب و لقب:

ایشان أحمد بن علی بن محمد بن محمد بن علی بن محمود بن أحمد بن حجر از قبیله ای عربی به نام کنانی هستند که نسب ایشان عسقلانی است.، و عسقلان شهری است در ساحل شام که در فلسطین واقع شده است.

حافظ ابن حجر در مصر به دنیا آمدند، و در همانجا زندگی کردند، و در همانجا نیز وفات نمودند.

ایشان شافعی مذهب بوده  و او را  قاضی القضاة، شیخ الاسلام، امیر المؤمنین در حدیث نامیده اند.

 لقب او شهاب الدین، و کنیه اش ابا الفضل بود، و در بین مردم معروف به ابن حجر بودند.

ولادت حافظ ابن حجر:

حافظ ابن حجر در22 ماه شعبان در سال 773هـ  در خانواده ای سرشار از علم و فضیلت به دنیا آمد.

صفات خَلقی حافظ ابن حجر رحمه الله:

حافظ رحمه الله دارای قدی کوتاه و پوستی سفید و چهره ای نورانی  و ریشی پرپشت و بوده و جسمی لاغر همراه با صدایی دلپذیر، و زبانی فصیح داشتند. همچنین ایشان فردی با حیا بودند که اکثر اوقات سکوت را اختیار می کردند.

نشأت و طلب علم:

حافظ ابن حجر رحمه الله در سن چهار سالگی پدرش را از دست داد، و قبل از آن نیز مادرش را از دست داده بود، و پدرش قبل از وفاتش به پسرش که از یکی بزرگترین تجار بود به نام ابابکر محمد بن علی بن احمد الخروبی وصیت کرد تا ترتبیت حافظ را به عهده گیرد.

 در نتیجه برادرحافظ بهترین شیوه برای تربیت حافظ را در پیش گرفت، پس او را فقط مشغول کسب علم کرد.

و زمانی که دوازده ساله شد، همراه برادرش که 84 ساله بود حج کرد، و در سال 785هـ در مسجد الحرام مردم برای  ادای نماز تراویح به ایشان اقتدا کردند.

و ایشان فقه حدیث را از شیخ جمال الدین أبی حامد محمد بن عبدالله بن ظهیرة المکی آموخت، وایشان اولین شیخ او در فقه حدیث بود.

 و قرآن را با تجوید کامل نزد شیخ شهاب احمد بن محمد بن الفقیه، سپس نزد سلیمان بن الناصر الابشیطی  ختم کرد.

و در سال 787هـ برادرحافظ یعنی خروبی وفات یافت، و وفات او باعث ضعیف شدن اراده ی او برای طلب علم شد، و به همین دلیل حافظ ابن حجر بعد از 17 سالگی راه طلب علم را ادامه داد.

حافظ ابن حجر رحمه الله علاقه ی شدیدی به علم حدیث داشت، پس تمام جوانب این علم را آموخت، و در سال 793هـ شروع به آموختن آن کرد.

ایشان از علمای بزرگ عصرش علم را آموخت. کسانی چون حافظ عراقی که به مدت ده سال شاگرد ایشان بود، و حافظ عراقی در سال 797هـ اجازه ی تدریس علوم حدیث را به او داد، که ایشان را بسیار تحسین می کردند.

سفرهای حافظ ابن حجر برای کسب علم:

حافظ ابن حجر از سفرهایش فواید بسیاری کسب کرد، تا جایی که اجازه ی سماع را از بزرگترین شیوخ  علم حدیث کسب کرد، و همچنین در این سفرها احادیث بسیاری را از شیوخ شنید.

حافظ ابن حجر به شهرهای مختلف مصر مثل قوص،  اسکندریه،  قاهره و جیزه سفر کرد، و همچنین به یمن دوبار سفر کرد، که بار اول در سال 799هـ ، و بار دوم در سال 806هـ بود. و در کنار این سفرها به کشورهای مختلف شام نیز سفر می کرد.

شیوخ حافظ ابن حجر:

حافظ ابن حجر رحمه الله تقریبا 628 استاد داشت که می توان گفت تقریبا ایشان نزد تمام علمای عصرش علم را آموخت، و در همین رابطه کتابی به نام" المَجْمَع المؤسَّس للمُعْجَم المفهرَس"تألیف کرد.

و از شیخ هایی که علم قراءات را از آنها آموخت، می توان امام بلقینی، علامه سراج الدین بن ملقن، برهان الدین الأبناسی، و شیخ محمد بن علی بن القطان و شیخ ابن جماعة نام برد.

و شیخ های علم ادب و لغت ایشان عبارتند از: محمد بن یعقوب شیرازی که امام عصرش در لغت بود، و فیروز آبادی، و محمد بن ابراهیم البشتکی، و امام مشهور ابن هشام می باشد.

و شیوخی که از آن ها علم حدیث را آموخت، عبارتند از: حافظ عراقی، حافظ علی هیثمی، حافظ جمال الدین ظهیرة، و فاطمه بنت المنجا التنوخیة و غیره می باشد.

وظایف:

حافظ ابن حجر رحمه الله منصب ها و وظایف متعددی را برعهده داشت که عبارتند از:

الإملاء: املاء یکی از طرق  روایت کردن حدیث است، که حافظ ابن حجر رحمه الله  مؤسس آن در سال 808هـ  بود.

تدریس: بزرگترین شیوخ ابن حجر اجازه ی تدریس را به ایشان دادند، و علوم مختلفی هم چون تفسیر، حدیث و فقه را در مدارس متعددی تدریس کرد.

فتوا دادن: از دیگر وظایف حافظ ابن حجر، فتوا دادن بود، و تقریبا 41 سال سرپرستی" دار العدل" را برعهده داشت، که از سال 811هـ تا وفاتش عهده دار این منصب بود.

و همچنین ایشان قاضی، خطیب، و امام بودند.

شاگردان حافظ ابن جر رحمه الله:

از مشهورترین شاگردان حافظ ابن حجر که علم حدیث و دیگر علوم را ازایشان آموختند عبارتند از:

1ـ  حافظ شمس الدین السخاوی.

2ـ حافظ برهان البقاعی.

3ـ حافظ محمد بن الخیضری.

4ـ حافظ ابن الشحنه.

5ـ حافظ قاسم بن قطلوبغا.

6ـ حافظ زکریا الأنصاری.

تألیفات:

حافظ ابن حجر رحمه الله در سال 796هـ  نویسندگی را آغازکرد، و به دلیل این آغاز زود هنگام ، و فهم و درک دقیق، و ذکاوت بالا، و علم زیاد، کتب زیادی را تألیف کرد، که حافظ سیوطی در کتاب " نظم العقیان" تعداد مؤلفاتش را 198 کتاب می داند.

که مهم ترین مؤلفات ایشان عبارتند از:

1ـ فتح الباري شرح صحيح البخاري.

2ـ تهذيب التهذيب.

3ـ تقريب التهذيب.

4ـ لسان الميزان.

5ـ والإصابة في تمييز الصحابة.

6ـ إتحاف المهرة بأطراف العشرة.

7ـ النكت على مقدمة بن الصلاح.

8ـ أطراف المسند المعتلي بأطراف المسند الحنبلي.

9ـ نزهة النظر في توضيح نخبة الفكر.

10ـ نخبة الفكر في مصطلح أهل الأثر و غیره.

جایگاه ایشان در نزد علماء:

بسیاری از شیوخ و علماء و شاگردان حافظ ابن حجر، از ایشان تمجید کرده اند از جمله: امام عراقی که فرمود: " شیخ، عالم فاضل، محدث بزگ، حافظ استوار، ضابط مورد اعتماد، شهاب الدین احمد ابو الفضل پسر شیخ، امام ، عالم بزرگ مرحوم نور الدین است.

و همچنین ابوزرعه  ایشان را اینگونه تمجید کردند:" شیخ، امام، سرور شجاعان، صاحب اوصاف حمید، و مناقب متعدد، جمال محدثین، شهاب الدین ابی الفضل است.

  و حافظ سیوطی درباره ی ایشام می گوید:" شیخ اسلام و امام حافظ در عصر خودش، و حافظ دیار مصر، بلکه حافظ دنیا، شهاب الدین ابی افضل است.

وفات:

حافظ ابن حجر در سن 99 سالگی در سال 852هـ ، اواخر ماه ذی الحجه ، بعد نماز عشاء وفات کرد، و به سبب وفات ایشان مردم بسیاری  اندوهگین شدند، و در تشییع جناره ی ایشان  جماعت عظیمی که تعداد آن را به جز الله کس دیگری نمی داند شرکت کردند، و با اجازه ی خلیفه، علامه البلقینی نماز جنازه ی این عالم بزگ را خواند، سپس در قبرستان بنی خروبی ، بین قبر امام شافعی و شیخ مسلم سلمی رحمه الله دفن کردند.

رحمت الله بر  امام حافظ ابن حجر عسقلانی باد، و الله جنت فردوس را جایگاهش قرار دهد.

منبع: اسلام ويب