|
|
تاریخ چاپ : |
2024 Nov 21 |
www.islamage.com |
| لینک : |
|
عـنوان : |
موضع والای عثمان رضی الله عنه در متفق نمودن امت بر یک قرائت و ریشه کن نمودن اختلاف |
|
موضع والای عثمان رضی الله عنه در متفق نمودن امت بر یک قرائت و ریشه کن نمودن اختلاف
از بزرگ‌ترین مواضع حکیمانه و والای عثمان رضی الله عنه، جمع کردن امت رسول الله صلی الله علیه وسلم بر یک قرائت بود و این از بزرگ‌ترین فضائل و نیکی‌های عثمان رضی الله عنه می‌باشد؛ این عثمان رضی الله عنه بود که مردم را بر یک قرائت جمع نموده و مصحف را بر مبنای آخرین عرضه‌ی جبرئیل بر رسول الله صلی الله علیه وسلم در واپسین سال‌های عمر مبارک ایشان، جمع آوری نمود. اما انگیزه‌ی این امر: حذیفة بن یمان رضی الله عنه در غزوه اهل شام در فتح ارمنستان و آذربایجان همراه اهل عراق بود؛ در این غزوه عده‌ای از شامیان حضور داشتند که قرآن را بر مبنای قرائت مقداد بن اسود رضی الله عنه و ابودردا رضی الله عنه و ابی بن کعب رضی الله عنه می‌خواندند و در طرف دیگر گروهی از عراقیان نیز بودند که قرآن را بر مبنای قرائت عبدالله بن مسعود رضی الله عنه و ابوموسی رضی الله عنه می‌خواندند. این امر سبب شد تا کسانی‌که از جواز قرائت بر هفت حرف اطلاعی نداشتند، هریک قرائت خود را نسبت به دیگری برتر دانسته و چه بسا که دیگری را بر دیدگاه نادرست دانسته یا اینکه او را تکفیر می‌کرد. این مساله منجر به اختلاف شدید و انتشار سخنان ناروا و ناصواب در میان مردم شده بود. پس حذیفه رضی الله عنه نزد عثمان رضی الله عنه رفته و در مورد اختلاف آنان در قرائت قرآن هشدار داده و گفت: ای امیر مومنان، این امت را دریاب پیش از آنکه همچون یهود و نصاری که در مورد کتاب‌های‌شان اختلاف نمودند، در مورد قرآن اختلاف کنند؛ در چنین شرایطی بود که عثمان رضی الله عنه صحابه را جمع کرد و در زمینه جمع قرآن با آن‌ها مشورت نمود و مصلحت را در آن دید که مصحف را بر یک حرف بنویسند و مردم مناطق مختلف را بر آن مصحف جمع کند، چرا که در این امر مصلحت بزرگی نهفته بود: پایان یافتن نزاع و دفع اختلاف. بنابراین کسی را نزد ام المومنین حفصه رضی الله عنها فرستاد تا صحیفه‌هایی را که ابوبکر رضی الله عنه به زید بن ثابت رضی الله عنه دستور جمع آن‌ها را داده بود، بگیرد. آن صحیفه‌ها در دوران ابوبکر رضی الله عنه نزد وی و پس از او نزد عمر رضی الله عنه و پس از اینکه عمر رضی الله عنه فوت شد، نزد ام المومنین حفصه رضی الله عنها باقی ماند. زمانی‌که صحیفه‌ها آورده شد، عثمان رضی الله عنه به زید بن ثابت رضی الله عنه و عبدالله بن زبیر رضی الله عنه و عبدالرحمن بن حارث بن هشام رضی الله عنه دستور داد تا از آن‌ها نسخه‌برداری کنند و به آن‌ها دستور داد اگر در بخشی با یکدیگر اختلاف نمودند، آن را بر لغت قریش بنویسند و آنان نیز چنین کردند. چون از صحیفه‌های نزد ام المومنین حفصه رضی الله عنه نسخه‌برداری شد، عثمان رضی الله عنه آن‌ها را به ام المومنین حفصه رضی الله عنها بازگرداند و به هر منطقه‌ای یکی از مصحف‌های نسخه‌برداری شده فرستاد و دستور داد دیگر صحیفه‌ها یا مصحف‌هایی که از قرآن بود، بسوزانند.[1] اما مصحف‌های مادر هفت عدد بودند؛ مصحفی به مکه و مصحفی به شام و مصحفی به یمن و مصحفی به بحرین و مصحفی به بصره و مصحفی به کوفه فرستاده شده و مصحفی در مدینه باقی ماند. همه‌ی این مصحف‌ها به خط زید بن ثابت بود و به آن‌ها مصاحف عثمانیه گفته می‌شد. نسبت این مصحف‌ها به عثمان رضی الله عنه به خاطر دستور عثمان رضی الله عنه به این امر و جمع‌آوری قرآن در زمان امارت وی بود. و مصحف‌های دیگری که نزد مردم بوده و با این مصاحف هفتگانه اختلاف داشت، سوزانده شد. و صحابه رضی الله عنهم در مشورتی که با یکدیگر در مورد نوشتن مصحفی واحد داشتند، بر این امر اجماع نمودند و امت بر این مصاحف متحد و متفق شدند. ولله الحمد والمنه.[2] آری، این‌گونه بود که اتحاد و انسجام و اتفاق حاصل گردیده و اختلاف و تفرقه نابود گشته و به فضل الله متعال و پس از آن به فضلِ حکمت عثمان رضی الله عنه قلب‌ها متحد و یکپارچه گردید.
منبع: برگرفته از کتاب اصول و مبانی دعوت در سیرت اصحاب احمد صلی الله علیه وسلم. مؤلف: د. سعید بن علی بن وهف قحطانی. مترجم: امین پور صادقی.
[1]- نگا: بخاری و شرح آن الفتح، کتاب فضائل القرآن، باب جمع القرآن (9/10، 11)، (ش: 4987)؛ و کتاب التفسیر، باب ﴿لَقَدۡ جَآءَكُمۡ رَسُولٞ مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ﴾ [التوبة:128]، (8/344)، (ش: 4679)؛ و البدایة والنهایة (7/217)؛ وتاریخ الخلفاء، سیوطی، ص77. [2]- نگا: البدایة والنهایة، ابن کثیر (7/217)؛ و فتح الباری (9/20)؛ اما تفاوت جمع قرآن توسط ابوبکر و عثمان از این قرار بود که ابوبکر برای اینکه مبادا با فوت شدن حافظان قرآن بخشی از قرآن از بین رود به جمع قرآن پرداخت زیرا تا آن زمان قرآن کریم به صورت مصحفی یکجا تهیه نشده بود؛ پس ابوبکر صدیق آیات قرآن کریم را بر مبنای ترتیبی که رسول الله صلی الله علیه و سلم در سوره‌ها مشخص کرده بود در مصحف‌های جداگانه ای گرد آورد اما زمانی که به خاطر وسعت لغات در مورد قرائت آن، اختلاف زیاد شد و این امر منجر به تخطئه یکدیگر شد، عثمان به خاطر ترس از فتنه از تمام مصاحفی که ابوبکر تهیه دیده بود نسخه برداری کرده و آن‌ها را در قالب یک مصحف ارائه داد. نگا: فتح الباری شرح صحیح البخاری (9/21)؛ وتاریخ الخلفاء، امام جلال الدین سیوطی، ص77. |
|