2024 Nov 23

www.islamage.com    

عـنوان    :       

سلطان سلیم سوم فرزند مصطفی سوم در سال 1175هـ دیده به جهان گشود. وی پس از وفات عمویش «عبدالحمید اول» در سال 1203هـ سلطنت را به دست گرفت. در آن هنگام نبرد میان دولت عثمانی و روسیه همچنان ادامه داشت. سلطان سلیم سوم وقت و تلاش خود را صرف نبرد نموده بود. وی مرحله‌ی جدیدی از نبرد با دشمنانش را آغاز کرد، او با یاد آوری تاریخ دولت عثمانی و پیروزی‌های آنان، سعی در زنده کردن روحیه‌ی معنوی سربازان خویش نمود.

سلطان سلیم سوم در مراسم خلافت خویش، پیروزی‌های گذشته‌ی دولت عثمانی در مقابل دشمنان را یادآور شد، سپس از اسباب شکست‌های کنونی دولت سخن گفت، و همه‌ی آن را به سبب دوری از دین‌شان، و عدم پیروی از قرآن و سنت نبوی دانست. وی آنان را بر اهمیت جهاد علیه دشمنان، و اعتماد بر الله و فداکاری تشویق نمود.

نبرد میان عثمانی‌ها و روس‌ها

اصرار و پافشاری سلطان سلیم بر جهاد، تلاش‌های اسپانیا و فرانسه را برای صلح بی فایده کرده بود. وی متوجه سبب شکست‌های دولت عثمانی شده بود، بنابراین به مرتب کردن امور سربازان خویش پرداخت، و حقوق آن‌ها را نسبت به پیش افزایش داد.

اما با این وجود، ضعف در سربازان عثمانی مانند گذشته نمایان بود، و از سوی دیگر اتحاد روسیه و اتریش، سبب پیروزی آن دو علیه عثمانی‌ها می شد، اشغال والاچیا و مولداوی توسط روسیه، و اشغال صربستان و بلگراد توسط اتریش در این دوره از تاریخ عثمانی صورت گرفته بود.

اما اتحاد بین روسیه و اتریش چندان دوام نیاورد. دوام نیاوردن اتحاد بین دو کشور روسیه و اتریش، و مشغول شدن اتریش به جنگ با فرانسه (ناپلئون)، سبب شد تا اتریش در سال 1205هـ، صربستان را به دولت عثمانی باز پس دهد، اما نبرد با روسیه همچنان ادامه داشت. روس‌ها طی این نبردها بر شهرها و مناطق مختلفی سیطره یافتند، و جنایت‌های بسیاری نیز مرتکب شدند. انگلستان و هلند و پروس (آلمان) به خاطر در خطر دیدن منافع خودشان، برای صلح بین دو طرف (عثمانی‌ها و روس‌ها) دست به کار شدند، و در سال 1206هـ با امضای «معاهده‌ی یاسی» به نبرد بین دو کشور پایان دادند، به موجب این معاهده:

1- والاچیا (بخشی از کشور رومانی) و مولداوی به دولت عثمانی باز می‌گردد.

2- دولت عثمانی به سیادت و سیطره‌ی روس‌ها بر سرزمین قرم (کریمه) و شهر «اوزی» و قسمتی از بلاد «چرکس» و «بساربیا» معترف خواهد گشت.

با امضای این قرارداد، جنگ و نبرد میان دو طرف پایان گرفته، و اهداف دول اروپایی در متوقف ساختن جنگ بین دو کشور عملی گشت، زیرا اروپا در آن هنگام مشغول تحرکات ناپلئون بود و توقف جنگ در این ناحیه سبب می‌شد، تا آن‌ها مشغول مقاومت در برابر ناپلئون شوند. این قرار داد همه‌ی آمال و آرزوهای دولت عثمانی در باز پس گرفتن سرزمین‌های اشغالی را به باد فنا داد. بسیاری از مناطق که قبلا زیر سیطره‌ی عثمانی قرار داشت، با امضای این معاهده از زیر نفوذ آن‌ها خارج شد.

اصلاحات داخلی و شورش ینی چری‌ها

سلطان سلیم سوم پس از فروکش کردن جنگ و امضای قرارداد صلح، برای اصلاحات داخلی کمر همت بست. وی برای رهایی از گروه ینی چری‌ها که همه‌ی فتنه‌ها از آن‌ها بر می‌خواست، به منظم‌سازی سیستم نظامی پرداخت. وی در همین راستا به ساخت کشتی و توپخانه و اسلحه‌ی گرم به شیوه‌ی فرانسوی‌ها پرداخت. دوران او آغاز آموزش نظامی به شیوه‌ی غربی‌ها بود. همچنین در این عصر برخی از کتب ریاضیات و کتاب‌هایی در زمینه‌ی فنون نظامی به زبان ترکی ترجمه شد.

هنگامی که سلطان سلیم اصلاحات نظامی خویش را به جلو می‌برد، گروه ینی‌چری‌ها علیه نظام جدید شورش کردند، و خلیفه را مجبور ساختند تا سیستم نظامی جدید را الغاء کند. خلیفه نیز برای خواباندن شورش مجبور به لغو نظام جدید گشت؛ ولی ینی‌چری‌ها به آن هم راضی نگشتند، و برای عزل خلیفه اقدام نمودند. آنها خلیفه سلیم سوم را در سال 1222هـ از خلافت عزل کرده، و زندانی ساختند؛ سپس پسر عمویش مصطفی چهارم را به جای وی برگزیدند.

حمله‌ی فرانسه به مصر در دوران سلطان سلیم سوم

از جمله حوادث دوران خلافت سلیم سوم، حمله‌ی فرانسه در سال 1213هـ به سرزمین مصر است. این حمله که توسط ناپلئون شکل گرفته بود منجر به تصرف مصر گشت. ناپلئون تصرفات خویش را در اراضی دولت عثمانی گسترش داد، و توانست وارد سرزمین شام شود، ولی به سبب مبارزه‌ی جانانه‌ی «احمد پاشا» والی «عکا» در تصرف این شهر ناکام ماند و شکست خورد.

کشتی‌های انگلیسی نیز به خاطر حفظ منافع خویش، در سال 1213هـ نیروی دریایی فرانسه را از اسکندریه بیرون راندند. در گوشه و کنار مصر مردم قیام کرده بودند؛ جامع الأزهر نیز در مبارزه با اشغالگران فرانسوی نقش بسیاری داشت، که از مهمترین نتایج آن کشته شدن «کلیبر» در سال 1215هـ بود. وی جانشین ناپلئون در مصر بود.

با مجاهدت‌های نیروهای عثمانی، فرانسه متحمل خسارت‌های بسیاری در مصر شد، و بسیاری از نیروهای خویش را از دست داد و سرانجام در سال 1216هـ مجبور به عقب نشینی از مصر شد. این عقب نشینی طی معاهده‌ی «عریش» در تاریخ 24 ژانویه‌ی1800م صورت گرفت. بر اساس این معاهده دولت فرانسه باید به شکل کامل مصر را ترک گوید، و در مقابل دولت عثمانی امتیازات قبلی فرانسه را تجدید می‌کرد.

پس از این کشمکش‌ها در منطقه، روسیه بار دیگر دشمنی خود را با دولت عثمانی اعلان داشت. دولت انگلیس با استفاده از اختلافات بین دو دولت، قصد سیطره بر تنگه‌ی داردانل را داشت، اما عثمانی‌ها با این امر مخافت ورزیدند، و فرانسه نیز که منافع خود را در خطر می‌دید، انگلیسی‌ها را به اجبار از این تنگه خارج ساخت.

در دوران خلیفه سلیم سوم، استقلال یونان زیر نظر اروپا در حال شکل گرفتن بود. اگر چه این جمهوری در آغاز تحت حمایت دولت عثمانی به شمار می‌آمد، ولی توسط دول اروپایی به گونه‌ای برنامه ریزی شد، تا در آینده بتوانند یونان را از عثمانی مستقل سازند.

سلطان سلیم سوم پس از عزل از خلافت توسط ینی‌چری‌ها، مدت زیادی در قید حیات باقی نماند. وی یک سال و یک ماه پس از شورش ینی‌چری‌ها، در سال 1223هجری به جوار رحمت حق شتافت.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

* الدولة العثمانیة- تألیف: دکتر علی محمد صلابی.

* الدولة العثمانية في التاريخ الإسلامي الحديث - تألیف: اسماعيل احمد ياغى

* سایت ويكيبيديا، سایت قصة الإسلام ، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت -  سایت المعرفه

* تاريخ الدولة العلية العثمانية - تألیف: محمد فریک بک

* التاريخ الاسلامى، العهد العثمانى ، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الثالثة، 1411هـ/1991م.