2024 Sep 08

www.islamage.com    

عـنوان    :       

پیش از وارد شدن به بحث پیرامون این موضوع یعنی جهاد و نبرد پیامبر اکرم -صلى الله علیه وسلم-، نیکوتر می‌بینم که استطراداً به بیان انواع وحی و مراتب آن بپردازم. ابن قیم، در مقام یاد کرد مراتب و درجات وحی چنین می‌گوید:

1. رؤیای صادقه، که سرآغاز نزول وحی الهی بر حضرت ختمی مرتبت -صلى الله علیه وسلم- بوده است.

2. القای معانی و مفاهیم توسط فرشتهٔ وحی در ذهن و قلب آن حضرت، بدون آنکه ایشان فرشتهٔ وحی را ببینند؛ چنانکه در این حدیث نبوی فرموده‌اند:

«إن روح القدس نفث فی روعی أنه لن تموت نفس حتى تستکمل رزقَها، فاتقوا الله وأجملوا فی الطلب، ولا یحملنکم استبطاءُ الرزق على أن تطلبوه بمعصیة الله؛ فإن ما عند الله لا ینال إلا بطاعته».

«روح‌القدس این معنا را در ذهن من القا کرد که هیچ‌کس مزه مرگ را نخواهد چشید مگر آنکه پیش از آن رزق و روزی‌اش را در این دنیا تمام و کمال دریافت کرده باشد! حال که چنین است، بیایید، در پرتو تقوای الهی «اجمال در طلب» (زیبنده و نیکو کسب درآمد کردن) را پیشه کنید، و اندکی دیرتر رسیدن رزق و روزی، شما را بر آن وا ندارد که از راه معصیت و نافرمانی خدا به رزق و روزی خودتان برسید! زیرا، به اندوخته‌های ارزشمند نزد خداوند جز از راه طاعت و فرمانبرداری او نمی‌توان دست یافت».

3. تجسّم فرشته وحی نزد آن حضرت در قالب یک فرد عادی و معمولی که آن حضرت را مخاطب قرار می‌‌دهد، و ایشان هر آنچه را که او می‌گوید درمی‌یابند؛ در این مرتبه از وحی است که گاه برخی از صحابه نیز توانسته‌اند فرشته وحی را ببینند.

4. نزول وحی با صدایی همانند صدای بانک جرَس، که سنگین‌ترین و دشوارترین انواع وحی برای آن حضرت بوده. و موجب آن می‌شده است که ایشان فرشتهٔ وحی را به خوبی بازنشناسند. دشواری و سنگینی این مرتبه از وحی چنان بوده است که به هنگام سرمای سخت قطرات عرق بر پیشانی آن حضرت می‌نشسته است؛ یا چنان بوده است که در حال نزول وحی از این نوع، اگر سوار بر چارپایی بوده‌اند، آن چارپا بی‌اختیار شکم بر زمین می‌چسبانیده است. یک بار، در حالی که ران پای آن حضرت در مجاورت ران پای زیدبن ثابت بود، وحیی از این نوع برایشان نازل شد، سنگینی وحی، آنچنان پای آن حضرت را تحت فشار قرار داد که نزدیک بود پای زیدبن ثابت بشکند.

5. نزول فرشتهٔ وحی به صورت اصلی خویش که خداوند او را بر آن صورت آفریده است، که در این مرتبه از وحی، فرشتهٔ وحی هر آنچه را که خداوند اراده فرمده باشد به او وحی می‌کند؛ این نوع از وحی، چنانکه خداوند در سورهٔ نجم یاد کرده است، دو نوبت برای رسول اکرم -صلى الله علیه وسلم- روی داده است.

6. وحی مستقیم خداوند به آن حضرت؛ چنانکه در شب معراج بر فراز آسمانها وجوب نمازهای یومیه و بعضی احکام شرعی دیگر را به ایشان وحی فرمود.

7. سخن گفتن مستقیم خداوند با ایشان، بدون وساطت فرشتگان، همانگونه که خداوند با موسی بن عمران -علیه السلام- سخن گفت. این مرتبه از وحی به طور قطع بنا به نص صریح قرآن کریم برای حضرت موسی -علیه السلام- ثابت است؛ اما، مستند ثبوت آن برای پیامبر -صلى الله علیه وسلم- حدیث اسراء است.

بعضی، یک مرتبهٔ هشتم نیز برای وحی الهی به آن حضرت افزوده‌اند که عبارت است از سخن گفتن خداوند با ایشان، رویاروی و بی‌پرده، که همواره مورد اختلاف نزد سلف و خلف بوده است[1].

عصر اسلام
IslamAge.com

[1]- زادالمعاد، ج 1، ص 18، با اندکی تلخیص در مرتبه نخستین و مرتبه هشتم.