2024 Nov 23

www.islamage.com    

عـنوان    :       

عبدالله بن علی المکتفی بن المعتضد در سال 292 هجری دیده به جهان گشود، مادرش ام ولد و أملح الناس صدا زده می‌شد. وی بیست و دومین خلیفه‌ی عباسی شمرده می‌شود و در طی سالهای 333 و 334 هجری بر کرسی خلافت نشست.

توزون پس از خلع متقی، با مستکفی بالله بیعت نمود. همان‌طور که گفتیم خلفا در دوره‌ی نفوذ ترک‌ها از نفوذ خاصی بر خوردار نبودند، بلکه بسیاری اوقات، از خلیفه چیزی جز نام باقی نمانده بود، و زمام امور به دست فرماندهان نظامی، به خصوص امیر الامراء می‌چرخید.

در اوایل عهد مستکفی یعنی در محرم سال 334 هجری، توزون وفات نمود، و ابوجعفر شیرزاد به عنوان امیر الامراء، به جای توزون برگزیده شد. خلیفه نیز به خاطر ترسی که از ابوجعفر شیرزاد داشت خود را به او نزدیک گرداند، و او را  بر دیگران برتری می‌داد.

در همان سال احمد بن بویه به بغداد آمد؛ ابوجعفر شیرزاد مخفی شد و احمد خود را به خلیفه نزدیک ساخت و خلیفه به وی لقب "معز الدوله " و به برادرش علی لقب "عماد الدوله" و به برادر دیگرش حسن لقب "رکن الدوله " عطا کرد و نام آن‌ها را بر سکه ضرب کرد. خلیفه نیز خود را ملقب به "امام الحق" ساخت، و آن را بر سکه‌ها ضرب کرد.

هنگامی که معز الدوله زمام امور را به دست گرفت، روزی به وی خبر رسید که خلیفه قصد توطئه علیه او را دارد، معز الدوله نیز درنگ نکرده، و همراه سربازان خویش بر خلیفه وارد شد. سربازان، او را از تخت خلافت فرو كشيدند، و همراه خویش بردند. سپس معز الدوله فرمان داد تا او را در بند کنند.

معز الدوله ابو احمد الشيرازى كاتب مستكفى را نيز دستگیر نمود. این واقعه در ماه جمادى الاخر سال 334 هجری رخ داد.

بعد از دستگیری مسکتفی، وی را از خلافت خلع کرده، و چشمانش را نیز کور ساختند. سپس معز الدوله، فضل بن مقتدر را احضار ساخته، و با او  به عنوان خلیفه بیعت نمود، و وی را مطیع لله نامیدند.

مستکفی را نیز در مجلس بیعت حاضر کردند، و در آن‌جا به خلع خویش شهادت داد، و بر او به عنوان خلیفه سلام کرد. بدینوسیله با پایان خلافت مستکفی و شروع خلافت مطیع لله، دوران نفوذ ترک‌ها پایان پذیرفت و خلافت عباسی وارد دوره‌ی جدیدی شد که در آن آل بویه بر خلفا سیطره یافتند.

مدت خلافت مستكفى یک سال و چهار ماه روایت شده است. نقش خاتمش "محمد رسول الله" و در روایتی "لله المستکفی بالله" ذکر شده است.

مستکفی بعد از خلعش از خلافت، تا هنگام وفاتش یعنی سال 338 هجری در زندان به سر برد. وی در هنگام وفاتش فردی چهل و دوساله بود. روایت شده که خلیفه مستکفی تظاهر به تشیع نیز داشته است.

از دیگر دولت‌هایی که در این دوران حکومت می‌کردند، عبارتند از: حکومت عبیدیه، حکومت اخشیدیه، حکومت حمدانیه، حکومت سامانیان، و حکومت امویان در اندلس.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

*سیر أعلام النبلاء- للذهبی- تحقیق شيخ شعيب الأرناؤوط.
* تاريخ ابن خلدون.
* الکامل فی التاریخ- لابن الأثیر.
* سایت ويكيبيديا، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت- سایت أسرة آل باوزیر العباسیة الهاشمیة.
* الدرة السنیة فی أخبار الدولة العباسیة، تألیف أبوبکر بن عبدالله بن أیبک الدواداری، بیروت 1413هـ/1992م.
* تاريخ الإسلام السياسي والديني والثقافي والاجتماعي، تألیف حسن ابراهيم حسن، دار الجیل ببیروت،الطبعة الرابعة عشرة، 1416هـ/1996م.
* الدولة العباسیة، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الخامسة، 1411هـ/1991م.