2024 Nov 23

www.islamage.com    

عـنوان    :       

در سامراء سال 232 هجری دیده به جهان گشود، مادرش أم ولد، اسمش رومیه، و به قبیحه نیز صدا زده می شد.

خلیفه معتز فردی سفید رو و سیاه مو، خوش چشم، و خوش اندام، و از صورتی گرد، و قامتی بلند بر خوردار بود. فصیح و نیک‌سخن بود، مورخین او را در سیرت وعقل و و تدبیر ستوده‌اند، مگر از جهت سیطره‌ی ترک‌ها بر حکومتش، که آن هم به عصر متوکل بر می‌گردد. خلیفه در دست آن‌ها مانند اسیر بود، اگر می‌خواستند او را خلع می‌کردند و یا او را به قتل می‌رساندند.

امام احمد بن حنبل هنگام حیات پدرش متوکل بر معتز وارد شد، و حسن فهم و تدبیر و ادب وی را ستود. خطیب بغدادی از علی بن حرب روایت کرده، که می‌گوید: بر معتز وارد شدم و هیچ خلیفه‌ای را خوش سیماتر از او ندیده بودم.

بعد از خلع مستعین با او بیعت کرده شد. معتز در آن هنگام نوزده سال بیشتر نداشت. هیچ خلیفه‌ای پیش از او در این سن به خلافت نرسیده است؛ او اولین خلیفه‌ای بود که سواره‌ی خویش را با طلا  آراست، خلفای پیشین سواره‌ی خود را با مقدار کمی از نقره می‌آراستند.

در این دوره از خلافت عباسی، فرمانده‌ی ترک، آشناس در سال 252 هجری وفات نمود، او کسی بود که واثق را به تخت خلافت نشاند.

خلیفه معتز بر وصیف و بغا خشم گرفت، آن دو در آن هنگام در بغداد به سر می‌بردند، خلیفه به محمد بن عبدالله بن طاهر نامه نوشت تا آن دو را به قتل برسانند، معتز برای قتل آن دو از برادرانش مؤید و ابواحمد کمک گرفت، بدینگونه وصیف در سال 253 و بغا در سال 254 هجری به قتل رسیدند.

معتز برادرش مؤید را از ولایت عهدی خلع کرده، و او را در قید و بند کرد تا اینکه جان سپرد. همان گونه برادرش ابو احمد را نیز به زندان انداخت، در این ایام محمد بن طاهر در بغداد وفات کرد، و معتز برادرش عبیدالله بن عبدالله بن طاهر را به مکان وی قرار داد.

در ناحیه‌ی همدان، عبدالعزیز بن ابی دلف از طاعت معتز خارج شد، موسی بن بغا الکبیر با او جنگید، و وی را شکست داده و یارانش را به قتل رسانید. در نواحی طبرستان و دیلم و کرمان و بعضی نقاط دیگر نیز، قیام‌هایی علیه خلیفه صورت گرفت.

در سال 254هجری، یعقوب بن اللیث بر کرمان سیطره پیدا کرد، سپس به سوی فارس حرکت کرده، و بر آنجا نیز تسلط یافت.

خلافت معتز چهار سال و شش ماه و بیست و سه روز به طول انجامید، نهایت خلافت به این صورت بود، که رهبران ترک، معتز را گرفته، و به او اهانت کردند، سپس وی را از خلافت خلع کرده، و مجبورش کردند تا با پسر عمویش مهتدی بالله محمد بن واثق، بیعت کند.

در آن زمان معتز، مهتدی را از سامراء دور کرده، و به بغداد فرستاده بود، سپس در بیست و نهم رجب سال 255 هجری، مهتدی را از بغداد به قصر خلافت فرا خواند، و در آنجا خلافت را به وی تقدیم نمود، و با او بیعت کرد. چون مردم با مهتدی بیعت نکردند، معتز مجبور شد، در نامه‌ای رسما، خلع خود را بیان کرده، و دلیل آن را عدم توانایی در اداره‌ی امور بیان نمود.

پنج روز از خلع معتز نگذشته بود، که رهبران ترک وی را شکنجه دادند، تا اینکه سر انجام در اوائل ماه شعبان سال 255 هجری در اثر شکنجه وفات نمود.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

*سیر أعلام النبلاء- للذهبی- تحقیق شيخ شعيب الأرناؤوط.

* تاريخ ابن خلدون.

* الکامل فی التاریخ- لابن الأثیر.

* سایت ويكيبيديا، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت- سایت أسرة آل باوزیر العباسیة الهاشمیة.

* الدرة السنیة فی أخبار الدولة العباسیة، تألیف أبوبکر بن عبدالله بن أیبک الدواداری، بیروت 1413هـ/1992م.

* تاريخ الإسلام السياسي والديني والثقافي والاجتماعي، تألیف حسن ابراهيم حسن، دار الجیل ببیروت،الطبعة الرابعة عشرة، 1416هـ/1996م.

* الدولة العباسیة، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الخامسة، 1411هـ/1991م.