فهـرست

صفحه اصلی

پيامبر اسلام

پيامبران

خلفاى راشدين

صحابه

تابعين

قهرمانان اسلام

علما، صالحان وانديشمندان

خلفاى اموى

خلفاى عباسى

خلفاى عثمانى

دولتها و حكومتهاى متفرقه

جهاد و نبردهاى اسلامی

اسلام در دوران معاصر

آينده اسلام و علامات قيامت

عالم برزخ و روز محشر

بهشت و دوزخ

تاریخ مذاهب و ادیان دیگر

مقالات تاریخی متفرقه

شبهات و دروغ‌های تاریخی

تمدن اسلام

كتابخانه

کلیپهای صوتی

کلیپهای تصویری

عضویت در خـبرنامه

در مـورد سایت

ارتبـاط با ما

تمـاس با ما

آمـار سـا یت

تـعداد کلیپهای صوتي: 786

تـعداد کلیپهای تصويري: 0

تـعداد مقالات متني: 1144

تـعداد كل مقالات : 1930

تـعداد اعضاء سايت: 575

بازدید کـل سايت: 7549043

تبـلیغـا  ت

مهمترین صفات خوارج

بسم الله الرحمن الرحیم

کسی که درباره تاریخ فرقه خوارج مطالعه و بررسی کند، چندین صفات را ملاحظه می‏کند که پیروان این فرقه متصف به آن هستند، از جمله:

1- غلو در دین

در این امر شکی نیست که خوارج اهل طاعت و عبادت بودند و به شدت علاقمند به پایبندی به دین و اجرای احکام آن و دوری گزیدن از همه آن چه که اسلام از آن نهی کرده است، بودند همچنین از واقع شدن در هر نوع معصیت و یا خطایی که با اسلام مخالفت داشت پرهیز میکردند، به طوری که این یک ویژگی بارز برای این طایفه بود که در این مورد کسی به پای آنان نمی‏رسید و چیزی بیشتر از قول رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  بر این امر دلالت نمی‏کند که فرمود: آنان قرآن می‏خوانند و قرآن خواندن شما در پیش قرآن خواندن آنان چیزی نیست و روزه شما در برابر روزه آنان هیچ است[1].

ابن‏عباسس خوارج را هنگامی‏که برای مناظره با آنان رفت، این گونه توصیف می‏کند: بر قومی‏وارد شدم که هیچ کس را همانند آنان در مسائل شرعی کوشا ندیده بودم. پیشانی شان به دلیل سجده فراوان زخم داشت و دستهایشان همچون زانوی پینه بسته شتر بود، پیراهنهایی تمیز و آستین بالا زده بر تنشان داشتند و از شدت شب زنده داری رنگ از چهره شان پریده بود[2]. از جندب ازدی روایت شده است که میگوید: وقتی که همراه علی بن ابی طالبس به سمت خوارج حرکت کردیم و به اردوگاه آنان رسیدیم، صدای قرآن خواندن آنان همچون آواز زنبور عسل به گوش می‏رسید[3]، آنان اهل روزه داری، نماز خواندن و قرآن خواندن بودند اما از حد اعتدال گذشتند و به حد غلو افراطی‌گری رسیدند به طوری کهاین افراط به دلیل آن چه که عقل و تفکرشان بر آنان عرضه نمود، آنان را به مخالفت با اصول اسلام سوق داد. مانند تکفیر مرتکب شونده به گناه کبیره که به اذن خدا درباره عقاید و افکار آنان بحث خواهیم کرد. حتی برخی از آنان در این امر هم مبالغه کردند و هر کسی را که مرتکب هر نوع گناهی میشد حتی اگر گناه صغیره بود، کافر ومشرک ماندگار در آتش جهنم می‏دانستند[4].

از جمله نتیجهاین افراط که آنان را از حدود دین و اهداف متعالی آن خارج کرد، این بود که آنان هر یک از مسلمانان را که با آنان همفکر نبودند، تکفیر کردند و آنان را به کفر یا نفاق متهم نمودند و حتی آنان خون مخالفان خود را نیز مباح می‏دانستند.[5]

برخی از آنان قتل زنان و فرزندان مخالفان خود را همچون دشمنان آشکار مباح می‎شمردند.[6] بدون شک خوارج با آن صفاتی همچون جهل، افراط، درشتی و خشونتي که داشتند، محاسن و زیباییهای دین اسلام را به طور عجیبی زشت و نازیبا جلو دادند. این اغراق در تأویل و اجتهاد، آنان را از روح اسلام، زیبایی و اعتدال آن خارج کرد و آنان در این تعمق و غور خود راهی را پیمودند که محمدص آن را نگفته و قرآن کریم به آن فرا نخوانده بود و اما تقوایی که آنان به آن تظاهر میکردند از نوع تقوای کورکورانه بود و آن صلاح و خیرخواهی که در ظاهر امر به آن آراسته بودند، بر اساس تأویل ظاهری و آراستگی ظاهری بود و آنان به بهشت طمع داشتند و سعی کردند از طریق این تعمق و غلو در دین که منجر به خروج آنان از حد صحیح شد، به آن برسند.[7] بنابراین پیامبر صلی الله علیه وسلم  از تعمق و تند روی در دین بر حذر می‏داشت چون آن با اعتدال و آسانی دین اسلام مخالف است و او همچنین خبر داد که تعمق کننده مستحق هلاک و خسران است و این حدیث صحیح از او روایت شده است که فرمود: تعمق کنندگان قطعاً هلاک می‏شوند.[8] این را سه بار گفت. بر این اساس بی قاعدگی خوارج و مخالفت با آنان با این اصول برای ما روشن می‏شود و همچنین کسانی که بر روش آنان که بر اساس بی عدالتی و تندروی مخالف با آسانی و سهولت اسلام استوار است، می‏روند. زیرا اسلام دین سهولت و آسانی است و پیامبر صلی الله علیه وسلم  فرموده است: «دین آسان است و هر کس در دین افراط و تندروی کند مغلوب می‏شود پس درست عمل کنید و نزدیک به آن عمل کنید.»[9].

 2- جهالت نسبت به دین

یکی از بزرگترین آفتهای خوارج جهل آنان نسبت به کتاب و سنت و فهم نادرست و کم تدبیری و کم اندیشی آنان و قرار ندادن نصوص و آیات و احادیث در محل صحیح نزول آنهاست. ابن عمر اعتقاد داشت که آنان بدترین بندگان خدا هستند. او میگوید: آنان آیاتی را که درباره کفار نازل شدند، بر مؤمنان حمل نمودند[10]. وقتی درباره حروریة (خوارج) سوال شد، گفت: آنان مسلمانان را تکفیر میکنند و جان و مالشان را مباح می‏شمارند و چندین زن را به نکاح خود در میآوردند و اگر زنی نزد یکی از آنان بیاید، با وجود آن که همسر داشته باشد، او را به ازداواج خود در میآورد. من کسی را مستحق‏تر از آنان برای قتل نمی‏دانم[11]. از جمله جهالتهای آنان نسبت به شرع خداوند این است که اعتقاد داشتند حکمیت گناهی است که موجب کفر می‏شود و کسی که در این معصیت قرار می‏گرفت به اعتقاد آنان می‏بایست به کفر خود اعتراف میکرد سپس توبه او پذیرفته میشد[12]. این همان چیزی بود که آنان از علی رضی الله عنه  خواستند آنان از علی خواستند که به کفر خود اعتراف کند سپس توبه کند، اینکه خوارج، علی و مهاجرین و انصار همراه او را خطاکار می‏دانستند و اعتقاد داشتند که خودشان از آنان عالم‏تر و در ارائه رأی و نظر سزاوارترند، به خداوند قسم این عین جهل و گمراهی است[13].

از جمله جهالتهای ناشایست و کریه آنان این بود که وقتی عبدالله بن خبابس و زن باردار همراه او را یافتند، درباره اموری او را مورد سوال قرار دادند سپس نظر او را درباره عثمان و علیبجویا شدند و او از هر دوي آنان به خوبی تمجید کرد، بنابراین آنان بر او خشم گرفتند و او را تهدید به بدترین نوع قتل کردند و او را به قتل رساندند و شکم آن زن را شکافتند[14].هنگاميكه یک خوک اهل ذمه از کنار آنان می‏گذرد، یکی از آنان آن را می‏کشد و سعی میکند که خود را از کشتن آن بری و بی حساب کند و در پی صاحب خوک گشته و او را به خاطر آن خوک راضی میکند. چه جای تعجب دارد، آیا در نزد کسی که ادعای اسلام داشته باشد حرمت خوکها بیشتر از حرمت خون مسلمانان است[15]. اما آن عبادت جاهلان است که هوس و شیطان در قلب آنان قرار داده است.[16] ابن حجر میگوید: خوارج از آن جایی که مخالفان خود را تکفیر کردند، خون آنان را مباح دانستند اما اهل ذمه را رها کردند و گفتند: نباید عهدی که با آنان دارند، نقض کنند و بهاین ترتیب جنگ با مشرکان را رها کردند و به جنگ با مسلمانان مشغول شدند، همه اینها از آثار عبادت جاهلان است کسانی که سینه و قلب شان به نور علم گشایش نیافته و بهیک ریسمان مطمئن از آن چنگ نزده‏اند و در مورد آنان همین بس که در مقابل رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  و امر او سر برتافتند و ظلم را به او نسبت دادند. از خداوند سلامت را طلب می‏کنیم.[17]

ابن تیمیه درباره آنان میگوید: آنان نادانانی بودند که به دلیل جهلشان از سنت و جماعت جدا شدند.[18] بهاین ترتیب روشن می‏شود که جهل یکی از صفات آن طایفه از طوایف منتسب به اسلام بود و جهل یک مرض سختی است که صاحب خود را از جایی که احساس نمیکنند، هلاک می‏گرداند. و بلکه او قصد خیر دارد اما جهل او را در ضد آن (شر) قرار می‏دهد.[19]

3- ایجاد تفرقه در اطاعت

ابن تیمیه: میگوید: آنان به دلیل گمراهی شان در اعتقاد نسبت به بزرگان هدایت و جماعت مسلمانان، از عدالت خارج شدند و گمراه گشتند، این برداشت رافضیها و سایر فرقه‏هایی همچون آنان است که از سنت خارج شدند و آنان آنچه را که روایت می‏شود ظلم است، کفر به حساب می‏آورند سپس احکامی‏را نزد خود بر کفر مترتب میکنند[20] و بهاین گونه در اطاعت ایجاد تفرقه کردند و برای بر هم زدن اتحاد مسلمانان تلاش نمودند. این نگرش، موضع آنان را در مورد امیرالمؤمنین علی روشن می‏کند وقتی که از او دور شدند و در سخت ترین مواضع با او مخالفت کردند و از فرمان او سرپیچی کردند[21]، این صفت در طول تاریخ همیشه از ویژگیهای آنان بوده است و هر کسی را که در موردی با آنان مخالفت میکرد با او عداوت و دشمنی میکردند به طوری که آنان خودشان به چندین فرقه تبدیل شدند، همدیگر را تکفیر میکردند و بهاین دلیل در میان آنان دشمنیها، اختلافات و ناملایمات بسیاری صورت گرفت[22].

4- تکفیر به دلیل ارتکاب به گناهان و حلال دانستن خون و اموال مسلمانان

ابن تیمیه میگوید: شاخصه و تفاوت دومی‏که خوارج و اهل بدعت داشتند این بود که آنان به دلیل گناهان تکفیر میکردند و بر اساس تکفیر ناشی از گناهان، خون مسلمانان و اموالشان را حلال میکردند و این اعتقاد را دارند که سرزمینهای اسلامی ‏سرزمین جنگ است و سرزمینهای آنان سرزمین ایمان است. جمهور رافضیها نیز این نظر را دارند... این اصل بدعتهایی است که با نص سنت رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  و اجماع گذشتگان بدعت بودن آنها ثابت شده است. آنان گذشت را گناه و گناه را موجب کفر می‏دانند[23]. خوارج با افکار و آراء خاص خود متمایز هستند و بر اساس آنها از جماعت مسلمانان جدا شدند و آنها را جز دین دانستند که خداوند جز آن را نمی‏پذیرد و هر کس در این مورد با آنان مخالفت کند به گمان آنان از دین خارج شده و باید از آن اظهار برائت کند و حتی آنانی که در این مورد غلو میکنند قتل مخالفان خود را واجب دانسته و خون شان را حلال میکنند[24].

از این رو بود که آنان عبدالله بن خباب را بدون دلیل به قتل رساندند فقط بهاین بهانه که او در نظر و رأی آنان با آنها موافق نبود[25]. ابن کثیر میگوید: آنان اقدام به کشتن زنان و کودکان می‏نمودند و شکم زنان باردار را می‏شکافتند و کارهایی انجام می‏دادند که کسی غیر از آنان چنین کارهایی را انجام نداده بود[26]. ابن تیمیه میگوید: بدعت اول نیز مانند بدعت خوارج و فقط به دلیل فهم و برداشت نادرست از قرآن بود و آنان قصد مخالفت با قرآن نداشتند اما چیزی از قرآن برداشت کردند که بر آن دلالت نمیکرد و گمان میکردند کسانی که مرتکب گناه می‏شوند، باید تکفیر شوند چون مؤمن همان نیکوکار پرهیزکار است و گفتند: هر کس نیکوکار و پرهیزکار نباشد، کافر است و در آتش جهنم جاودانه می‏شود. سپس گفتند: عثمان و علی و هر که آن دو را دوست بدارد مؤمن نیستند چون آنان به چیزی غیر از آن چه که خداوند نازل کرده است، حکم کردند. بدعت آنان دو مقدمه داشت:

اول: هر کس در عمل و یا در اظهار نظری اشتباه با قرآن مخالفت کند، کافر است.

دوم: عثمان و علی و کسانی که با آن دو بودند، این حالت را داشتند. بنابراین باید از تکفیر مؤمنان به دلیل گناهان و خطاهایشان پرهیز کرد و این اولین بدعتی بود که در اسلام به وجود آمد و اهل آن، مسلمانان را تکفیر کردند و خون و اموال آنان را حلال شمردند. احادیث صحیحی از پیامبر صلی الله علیه وسلم  در مذمت آنان و دستور به جنگ با آنان به ثبت رسیده‏اند[27].

5- نسبتهای ناروا به پیامبر صلی الله علیه وسلم

جایز دانستن مواردی همچون جور و ستم در مورد پیامبر صلی الله علیه وسلم ، که نسبت دادن آنها در حق پیامبر صلی الله علیه وسلم  جایز نیست، ابن تیمیه میگوید: خوارج بر خود رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  جایز دانسته‏اند که او ستم کند و در سنت خود گمراه گردد. و در این صورت اطاعت و پیروی از او را واجب نمی‏دانند. آنان فقط او را درباره آن چه که از قرآن به او رسیده است صادق می‏دانند و در مورد شرع و سنت که به زعم خودشان با ظاهر قرآن مخالفت دارد، او را صادق نمی‏دانند و اغلب اهل بدعتها و خوارج که بر این اساس از آنان تبعیت میکنند، روایت میکنند که اگر رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  چیزی را برخلاف گفته آنان بگوید از او تبعیت نمیکنند... آنان با هر دلیلی از خودشان دفاع میکردند یا آن روایت را نمی‏پذیرفتند و یا آن را تأویل میکردند و گاهی به سند آن ایراد می‏گرفتند و گاهی به متن آن ایراد می‏گرفتند، آنان پیرو حقیقت سنتی که پیامبر صلی الله علیه وسلم  آورد، نبودند و به آن اطمینان نداشتند و بلکه در مورد حقیقت قرآن نیز این نظر را داشتند[28].

6- توهین و گمراه خواندن

از بارزترین صفات خوارج توهین به بزرگان و امامان هدایت و گمراه خواندن آنان و حکم دادن به خروج آنان از عدالت و راه درست است. این صفت در موضع ذوالخویصره در برابر پیامبر هدایتص روشن و آشکار می‏گردد وقتی که ذوالخویصره گفت: ای رسول‎الله عادل باش[29] ذوالخویصره خودش را پرهیزکارتر از رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  دانست و در مورد رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  حکم به ستم و خروج از عدالت در تقسیم کردن نمود. این صفت در طول تاریخ همواره باآنان بود و به دلیل احکام و کارهایی که بر اساس آن صورت گرفتند، بدترین تأثیر را داشت.[30]

7- بدگمانی

این صفت دیگر خوارج است که در حکم ذوالخویصره‌ی نادان درباره رسول هدایتص به عدم اخلاص او نمایان می‏شود وقتی که گفت: به خدا قسم در این تقسیم کردن عدالت رعایت نشد و درآن رضای خدا در نظر گرفته نشد[31]. ذو الخویصرة وقتی که دید رسول‎الله صلی الله علیه وسلم  به بزرگان ثروتمند عطا نمود و به فقرا چیزی عطا نکرد، بهاین رفتار پیامبر صلی الله علیه وسلم  با ظن نگریست. این کار عجیبی است و انگیزه ها برای این کار زیاد هستند اما اگر انجام دهندهاین کار رسول هدایتص باشد، همین کافی است که انسان حسن ظن داشته باشد، اما ذوالخویصرة این را نپذیرفت و به دلیل مرض روانی که داشت بد گمان شد و کوشید کهاین بیماری خود را با پوشش عدالت مخفی کند. بهاین دلیل ابلیس به او خندید و او را فریب داد و در دامهای خودش انداخت. بنابراین بهتر است انسان مراقب نفس خود باشد و در انگیزه و علل رفتار و اهداف خود دقت نماید و از هوای نفس خود بر حذر باشد و نسبت به حیله‌های ابلیس آگاه و بیدار باشد، چون او در بسیاری از موارد عمل زشت را با پوششی زیبا و براق می‏پوشاند و یک رفتار ناشایست را به نام اصول حق برای انسان توجیه می‏کند و یکی از چیزهایی که انسان را در مراقبت نفس خود کمک می‏کند و او را از حیله‌ها و دامهای شیطان نجات می‏دهد، علم است و اگر ذوالخویصره، ذرهای علم و یا فهم داشت در این دام گرفتار نمیشد[32].

8- خشونت علیه مسلمانان

خوارج به خشونت و تندی مشهور بودند و آنان در برخورد با مسلمانان بسیار سر سخت و خشن بودند و سر سختی آنان به حد فجیعی رسید به طوری که خون، مال، آبرو و حیثیت مسلمانان را حلال می‏دانستند و آنان را دچار ترس و وحشت میکردند و به قتل می‏رساندند اما دشمنان اسلام، بت‌پرستان و سایر دشمنان را رها کرده و به حال خودشان گذاشته و اذیتشان نمیکردند، تاریخ صفحات سیاهی از اقدامات خوارج را در این مورد به ثبت رسانده است[33] داستان عبدالله بن خباب و کشته شدن او را فراموش نکردهایم بنابراین برخورد خوارج با مسلمانان همراه با خشونت، تندی و سر سختی بود و در برخورد با کافران نرم، ملایم و با گذشت بودند[34]. شارع شریعت آن را آسان و سهل توصیف می‏کند و به سر سختی علیه کفار و ملایمت و مهربانی با مؤمنان تشویق می‏کند و خوارج عکس این عمل کردند[35]. خداوند متعال میفرماید:

« محمدص پیامبر خداست و کسانی که با اویند بر کافران سختگیر و با همدیگر مهربانند ». الفتح: ٢٩

همچنین میفرماید:

«ای کسانی کهایمان آوردهاید هر کس از شما از دین خود برگردد، به زودی خدا گروهی دیگر را میآورد که آنان را دوست می‏دارد و آنان نیز او را دوست می‏دارند، اینان با مؤمنان فروتن و بر کافران سرافرازند. در راه خدا جهاد میکنند و از سرزنش هیچ ملامتگری نمی‏ترسند». المائدة: ٥٤

خوارج به عکس این آیات عمل کردند و مسلمانان را ترساندند و دچار رعب و وحشت کردند[36] و اینها برخی صفاتی هستند که خوارج به آنها مشهور شدند.

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله و اصحابه الی یوم الدین

منبع: کتاب علی ابن ابیطالب رضی الله عنه ، تالیف: محمد علی صلابی

سایت عصر اسلام

IslamAge.Com

-------------------------------------------------------------------

[1]- مسلم، کتاب زکات، شرح نووی (7/171).

[2]- تلبیس ابلیس.

[3]- همان منبع، ص (93).

[4]- الفصل، ابن حزم (4/191)، الخوارج، ناصر سعودی، ص (183).

[5]- الخوارج، سعودی، ص (183).

[6]- تلبیس ابلیس، ص (95)، الخوارج، سعودی، ص (184).

[7]- الخوارج، سعودی، ص (84).

[8]- مسلم، کتاب علم، شرح النووی (16/220).

[9]- بخاری، کتاب ایمان، فتح الباری (1/93).

[10]- ظاهرة الغلولفی الدین، محمد عبد الحکیم، ص (114).

[11]- الاعتصام (2/184، 183).

[12]- مصنف ابن ابی شیبة (15/313، 312)، ألبانی در ارواء الغلیل (8/119، 118)، تلبیس ابلیس ص (93).

[13]- الخوارج، سعودی ص (186).

[14]- تلبیس ابلیس، ص (93).

[15]- فتح الباری (12/285).

[16]- الخوارج، سعودی.

[17]- فتح الباری (12/301).

[18]- منهاج السنة (3/464).

[19]- نوادر الاصول، محمد حکیم ترمذی ص (54)، خوارج، سعودی ص (188).

[20]- الفتاوی (28/497).

[21]- الخوارج، سعودی، ص (191).

[22]- همان منبع، ص (192).

[23]-الفتاوی (19/73).

[24]- منهاج السنة (3/62).

[25]-الفرق بین الفِرَق، بغدادی، ص (57).الخوارج، سعودی، ص (191).

[26]- البدایة و النهایة (3/294).

[27]- الفتاوی (13/31، 30).

[28]- الفتاوی (19/73).

[29]- بخاری، کتاب استتابة المرتدین، فتح الباری (12/290).

[30]- ظاهرة الغلوفی الدین، ص (106).

[31]- بخاری، کتاب استتابة المرتدین، فتح الباری، (12/290).

[32]- ظاهرة الغلو فی الدین، ص (111).

[33]- همان منبع، ص (110).

[34]- همان منبع، ص (111).

[35]- فتح الباری (12/301).

[36]- ظاهرة الغلو فی الدین، ص (111).

بازگشت به بالا

تبـلیغـا  ت